Η δεκαετία 2010-2020 ξεκίνησε με μια βαθιά οικονομική κρίση χρέους και τέλειωσε με την οικονομική κρίση της πανδημίας. Θέλουμε να πιστεύουμε ότι τα επόμενα δέκα χρόνια η οικονομία θα πάει πολύ καλύτερα, αλλά μερικοί παράγοντες που την επηρεάζουν είναι σε χειρότερη κατάσταση από όσο ήταν το 2010: ο εγχώριος πληθυσμός έχει γεράσει, πολλοί από τους πιο ικανούς νέους έχουν φύγει, το πάγιο κεφάλαιο στις επιχειρήσεις και στις υποδομές έχει απαξιωθεί και το δημόσιο χρέος είναι υψηλότερο. Με αυτά τα δεδομένα δεν είναι καθόλου απλό να βρεθεί η πολιτική που θα φέρει την πολυπόθητη ανάπτυξη.
Το Σχέδιο Ανάπτυξης που ονομάστηκε «Εκθεση Πισσαρίδη» είναι κατάλληλο για αυτή τη δύσκολη εποχή. Εχει δεχτεί δύο βασικές κριτικές: Οτι είναι ένας κατάλογος προτάσεων χωρίς ιεράρχηση και συνοχή. Και ότι θα εντείνει τις κοινωνικές ανισότητες επειδή είναι «νεοφιλελεύθερο». Δεν ισχύουν.
Στο μακροοικονομικό επίπεδο, προτάσσει έναν κεντρικό στόχο: ετήσια αύξηση του ΑΕΠ 3,5%, που θα προκύπτει από 1% αύξηση απασχόλησης και 2,5% αύξηση παραγωγικότητας της εργασίας. Τα περισσότερα μέτρα που προτείνει στηρίζουν αυτό τον διπλό στόχο. Μια εναλλακτική πολιτική θα ήταν να «πέσει χρήμα στην αγορά» με επιδόματα και λιγότερους φόρους, για να προσλάβουν κόσμο οι έμποροι, τα εστιατόρια, οι εργολάβοι οικοδομών και το ίδιο το κράτος. Ετσι θα αυξανόταν περισσότερο η απασχόληση αλλά ελάχιστα η παραγωγικότητα. Αυτή η επιλογή δεν είναι στο χέρι μας, ακόμα και αν την προτιμούσαμε. Δεν μπορούμε να αυξήσουμε κατά βούληση το δημοσιονομικό έλλειμμα όταν έχουμε τόσο υψηλό χρέος.
Παραγωγικότητα λοιπόν. Εξαρτάται κυρίως από την ποιότητα των επιχειρήσεων και αυτή εξαρτάται από το μέγεθός τους, την ποιότητα των εργαζομένων και τις προκλήσεις του ανταγωνισμού. Πέντε άτομα χωρίς κατάρτιση σε μια κλειστή αγορά δεν θα έχουν ούτε καλό ούτε φθηνό προϊόν, ακόμα κι αν φοροδιαφεύγουν. Ο κορμός της οικονομίας για δεκαετίες ήσαν αυτές οι μονάδες. Το μοντέλο έφτασε στα όριά του.
Για τη φορολογία, η βασική πρόταση είναι να μειωθεί το βάρος στη μισθωτή εργασία για να έχουν κίνητρο όσοι έχουν καλή εκπαίδευση και δεξιότητες να πάνε σε οργανωμένες μονάδες, στην επίσημη οικονομία. Αντιστρέφει την πολιτική των τελευταίων δέκα ετών, πράγμα που δεν έκανε ούτε η παρούσα κυβέρνηση στο πρώτο της έτος. Για την εκπαίδευση, το βάρος πέφτει στις παραγωγικές δεξιότητες που θα γίνουν προσωπικά εφόδια ώστε οι εργαζόμενοι να διεκδικούν με επιτυχία καλές αμοιβές. Ο πτυχιούχος φιλόλογος που γίνεται σερβιτόρος δεν έχει δεξιότητες, ενώ ο καταρτισμένος τεχνίτης έχει. Το κράτος θα επιδοτεί την κατάρτιση όταν παρέχεται από ιδιωτικές σχολές.
Πολλές προτάσεις στοχεύουν σε αύξηση της απασχόλησης των γυναικών, που είναι πολύ χαμηλή. Αυτό θα βελτιώσει το εισόδημα πολλών οικογενειών, θα ελαττώσει την ανισότητα των φύλων και θα αντισταθμίσει εν μέρει την ηλικιακή ανισορροπία ανάμεσα σε συνταξιούχους και εργαζομένους. Η επέκταση της προσχολικής αγωγής θα έχει και πολύ θετικά αποτελέσματα για το μέλλον των παιδιών.
Οι δημόσιοι πόροι είναι σημαντικός άξονας του σχεδίου. Μέχρι το 2025 η ανάπτυξη θα στηριχτεί σε δημόσιες επενδύσεις και σε προγράμματα για υψηλότερη παραγωγικότητα και συμμετοχή στην αγορά εργασίας. Η μεγάλη αύξηση των ιδιωτικών επενδύσεων προβλέπεται για αργότερα.
Αν οι προτάσεις εφαρμοστούν και πετύχουν, θα επηρεάσουν την ταξική σύνθεση. Στη μεσαία τάξη θα αυξηθούν τα μεσαία στελέχη επιχειρήσεων, που μέχρι τώρα είναι λίγα και αποτελούν σε πολλές χώρες την πιο παραγωγική ομάδα αλλά και κοινωνικό στήριγμα για μακροπρόθεσμες προοδευτικές πολιτικές. Στην εργατική τάξη θα αυξηθούν όσοι έχουν προσόντα που τα αποζητούν οι εργοδότες και που γι’ αυτό θα δίνουν αξιοπρεπείς αμοιβές. Οι συνδικαλιστικές διεκδικήσεις θα μπορούν να πετύχουν μακροχρόνια οφέλη, χωρίς να καταστρέφουν την επιχείρηση. Ετσι μπορεί να μειωθεί η ανισότητα.
* Ο κ. Αρίστος Δοξιάδης είναι εταίρος στο κεφάλαιο επενδύσεων τεχνολογίας Big Pi. Εχει συγγράψει τμήματα της Εκθεσης, αλλά όχι στα θέματα που αναφέρει εδώ.