Από τις λέξεις στις οποίες πήγε να χωρέσει η περιπέτεια του 2020, η πιο φοβερή είναι η «διασωλήνωση». Δηλώνει μουλωχτά, πίσω από το υδραυλικό της προπέτασμα, εκείνη την οριακά ανθρώπινη κατάσταση όπου ο μολυσμένος έχει αποκοπεί από τον κόσμο. Εχει συνδεθεί –άφωνος και έρημος– με ένα μηχάνημα. Οχι για να ζει κανονικά. Μόνο για να επιζεί.
Η πραγματικότητα της πανδημίας δεν κατοικεί όμως μόνο στις λέξεις που γεννήθηκαν ή αναστήθηκαν για να συγκροτήσουν την αποτρόπαιη ρουτίνα του μιντιακού ιδιώματος. Η προίκα της χρονιάς μπορεί να αναζητηθεί στα περιφρονημένα λήμματα. Οχι στις πιο φορεμένες λέξεις. Στις διάττουσες, που αφήνουν μια ουρά νοηματικής σκόνης πίσω τους καθώς βουτάνε προς το μέλλον. Τι θα ξεχώριζε από ένα αντιλεξικό λοξών όρων που, παρότι ριγμένοι, διεκδικούν τη μετενέργειά τους στον μεταπανδημικό κόσμο; Τέσσερα παραδείγματα.
Οι κηραλοιφές. Ποιος ήξερε ότι πωλούνται ακόμη τέτοιες; Ακόμη κι αν είχαν αποσυρθεί, θα τις είχε επαναφέρει η πανώλη που, όπως κάθε πανώλη, ανανεώνει την ανάγκη για μαγεία. Ηδη κάποιοι χαίρονται, επειδή οι πάγκοι με τα μαντζούνια στήνονται στην εκλογική αγορά της (ακρο)δεξιάς. Φαντάζονται πάλι ότι τα ρεύματα της τυφλής απόρριψης του «συστήματος» –κάθε συστήματος, επιστημονικής ή πολιτικής συγκρότησης– είναι πρόβλημα μόνο του αντιπάλου.
Τα νυχάδικα. Χρησιμοποιήθηκαν ως αντισύμβολο για να υποστυλωθεί το κύρος των ναών. «Ανοίγουμε τα νυχάδικα, ενώ κλείνουμε τις εκκλησίες», έλεγαν. Κι όμως σε αυτούς τους κλάδους, των ταπεινών υπηρεσιών, και σε αυτά τα επαγγέλματα μεγάλης βιοτικής επισφάλειας –ταμίες, κούριερ, ντελιβεράδες, νοσοκόμες– απασχολείται η πιθανή πολιτική λεία των αλοιφοκάπηλων. Η μετάβαση του 2021 δεν έχει την πολυτέλεια να μην τους περιλάβει.
H Raute. Στα γερμανικά, ο ρόμβος. Είναι το σχήμα που παίρνουν τα δάχτυλα της καγκελαρίου όταν στέκεται. Η στατική, τεταμένη χειρονομία κατέληξε συνώνυμη εκείνου του είδους της πολιτικής που δεν ξοδεύεται στα λόγια. Που αρκείται στη «γεωμετρία» της διαχείρισης. Η Μέρκελ φεύγει το φθινόπωρο του 2021. Η Ευρώπη θα πρέπει να αναζητήσει αλλού τη σταθεροποιητική της ευφυΐα – που μπορεί να μην είχε την άλω του χαρίσματος είχε όμως αποτέλεσμα.
Το κασκορσέ. Κατά λάθος έμβλημα μιας δήθεν αποκάλυψης. Δήθεν, γιατί το έσω που αποκαλύφθηκε απλώς επιβεβαίωσε το έξω. Επιβεβαίωσε τον συνδυασμό της ανθρωπιάς με την επιστημονική αρτιότητα – ένα μείγμα που θα μπορούσε κανείς να το χαρακτηρίσει μερκελικό, μείον την επιβολή της εξουσίας. Ενα ηθικοπολιτικό υπόδειγμα που δεν κόμιζε σκέτη την τυπική «σεμνότητα», όπως του αναγνωρίζει ο κοινός έπαινος απέπνεε και φυσική δημοκρατικότητα, καταφέρνοντας να καθοδηγεί με πειθώ ίσου προς ίσον.
Το υπόδειγμα αυτό μπορεί να αποτελέσει αντίβαρο στον νέο τσαρλατανισμό, αλλά και στη μεταρρυθμιστική αυταρέσκεια του ψηφιακού ρομαντισμού – που φαντασιώνεται την επιστροφή στην ανάπτυξη σαν ουρανόπεμπτο πεπρωμένο, έτοιμο να φτάσει από τις αόρατες λεωφόρους των δικτύων. Ετοιμο να υπερκεράσει αθόρυβα τις κηραλοιφές και τις νυχούδες.
Το 2020 έδειξε ποιος τρόπος ηγεσίας τελεσφορεί.
Συνθηκολόγηση
Από όλα τα μιμίδια που κυκλοφόρησαν για να χαιρετίσουν –ή να κατακρεουργήσουν– το συλλείτουργο Βίσση – Βανδή, το πιο καίριο ήταν εκείνο που αντιπαρέβαλε στη συνθηκολόγηση της πίστας την ιστορική χειραψία του στρατηγού Τσακαλώτου με τον Μάρκο Βαφειάδη. Ηταν καίριο και καθησυχαστικό γιατί αποτύπωνε, χάρη στην ιερόσυλη υπερβολή του, μια ιστορική επιτυχία: επιτυχία είναι να ζεις σε μια δημοκρατία όπου οι εμφύλιοι του αίματος έχουν υποκατασταθεί από λουλουδοπολέμους του σκυλογαρίφαλου.
Οι στρατηγίνες του παραμορφώματος εθνικής συμφιλίωσης, απαστράπτουσες –σαν να είχαν μαριναριστεί δυο μερόνυχτα σε βαρέλια με γκλίτερ– έδειξαν έτσι ότι η γνήσια πλαστότητά τους είναι πιο ωφέλιμη από την πλαστή γνησιότητα του έντεχνου, που νομίζει κιόλας ότι οφείλει να συνοδεύει τις μπαλάντες του με ακόρντα ψεκασμένης ηθικολογίας.
Θα ήταν όλα παραμυθητικά στην τηλεπίστα, αν δεν διέκρινε κανείς στο ημίφως, πίσω από τα εκκρεμή πειράματα της κοσμετολογίας, την ορχήστρα. Αν δεν έβλεπε το δεύτερο μπουζούκι ξεμάσκωτο και το πρώτο μπουζούκι να προσπαθεί να γελάσει πίσω από τη μάσκα του. Η φαντασμαγορία έμπαζε πραγματικότητα.
Ταμπλ ντ’ οτ
– Πώς περάσατε τα Χριστούγεννα, κύριε υφυπουργέ;
– Ανοίξαμε δύο φιαλίδια Pfizer – blue label στου «Ευαγγελισμού».