«Η μοίρα του ανθρώπου είναι ο χαρακτήρας του»
ΗΡΑΚΛΕΙΤΟΣ
Στην τελετή της ορκωμοσίας του, το 2016, είχε ακατανόητα αναφερθεί στην Αμερική ως «σφαγείο» («carnage»)! Δεδομένου ότι επεδίωκε να εμφανιστεί ως ο μεσσίας που θα «αποξηράνει τον βάλτο της Ουάσιγκτον», έπρεπε να περιγράψει τη χώρα του με τα πιο σκοτεινά χρώματα. Σήμερα, αποχωρεί από την προεδρία της εμβληματικότερης δημοκρατίας στον κόσμο, αφήνοντας πίσω του μια χώρα όχι μόνο σακατεμένη από την πανδημία και βαθιά διχασμένη, αλλά βυθισμένη στο χάος και στην παράνοια.
Του είναι αδιάφορο. Η ψυχολογία ενός παθολογικά ναρκισσιστικού ηγέτη είναι: μετά από μένα το χάος. Ο Τραμπ δεν νοιάστηκε ποτέ για κάτι άλλο παρά μόνο για το άτομό του. Η αντίληψη ότι ο ηγέτης παιδαγωγεί, του είναι ακατανόητη. Η σκέψη ότι, σε ένα ανταγωνιστικό παιχνίδι, ενδέχεται να χάσει, του είναι αφόρητη. Ο Τραμπ εκπαιδεύτηκε για να κατισχύει. Λατρεύει να κυριαρχεί.
Δεν είναι, βέβαια, ο πρώτος, ούτε ο μόνος. Αυτό που τον διαφοροποιεί από άλλους ναρκισσιστές ηγέτες είναι η απουσία ηθικών φραγμών και, συνακόλουθα, η καταστρεπτικότητα που επιφέρει η παράλογη συμπεριφορά του.
Με την ξεδιαντροπιά που γράπωνε γυναίκες από το αιδοίο (δική του ομολογία), με την άνεση που απατούσε τις συζύγους του, με την ευκολία που εκβιάζει, απειλεί, βρίζει, ταπεινώνει και ψεύδεται (κάθε χαρακτηρισμός είναι εγκύρως στοιχειοθετημένος), έτσι θρασύτατα δεν αναγνωρίζει το αποτέλεσμα των πρόσφατων προεδρικών εκλογών. Γιατί; Διότι έχασε!
Η άρνησή του είναι το αναμενόμενο συμπέρασμα ενός ανθρώπου που αρνείται οτιδήποτε του αρνείται την επιβεβαίωση. Ο ναρκισσιστής ζει για την επιβεβαίωση – την πρωτιά, την κολακεία, την επευφημία. Ο αδίστακτος ναρκισσιστής ζει για να ξεχωρίζει μέσα στο χάος που δημιουργεί. Η γεύση του χάους τον ηδονίζει: υπογραμμίζει ότι μόνον αυτός εγγυάται την ευταξία· προειδοποιεί πόσο οδυνηρή θα είναι η απουσία του.
Τα προμηνύματα υπήρχαν. Τόσο το 2016 όσο και το 2020 ο Τραμπ έλεγε ότι αν έχανε τις εκλογές αυτό θα συνέβαινε γιατί θα ήταν νοθευμένες! Για τον αδίστακτο ναρκισσιστή, η ήττα δεν είναι ένα φυσιολογικό ενδεχόμενο, αλλά προϊόν συμπαντικής συνωμοσίας. Ζώντας σε ένα αυτοεπιβεβαιωτικό –αυτοαναφερόμενο– σύμπαν, περιβαλλόμενος από γλοιώδεις κόλακες, έχασε την επαφή με τη θεσμική πραγματικότητα που ορκίστηκε να υπηρετεί. Η μόνη πραγματικότητα που αναγνωρίζει είναι αυτή των επιθυμιών του.
Ο Τραμπ «κέρδισε» γιατί το λέει ο ίδιος, όχι γιατί το βεβαιώνουν οι ανεξάρτητες εφορευτικές επιτροπές των πολιτειών. «Εχει δίκιο» γιατί το ισχυρίζεται ο ίδιος, όχι γιατί έχει αποφανθεί ένας αρμόδιος τρίτος, όπως π.χ. η Δικαιοσύνη. Δύσκολα θα ξαναδούμε ένα τόσο ιδιόρρυθμο είδος ηγέτη σε μια ώριμη δημοκρατία, και αυτή ίσως είναι η συνεισφορά του – παρέχει το διαυγέστερο παράδειγμα ηγέτη προς αποφυγήν.
Ισχυριζόμενος διαρκώς ότι του «έκλεψαν» τη νίκη στις εκλογές, παρά το γεγονός ότι όλες οι προσφυγές του αρμοδίως απορρίφθηκαν, δημιούργησε την ψευδαίσθηση στην πλειονότητα των ψηφοφόρων του πως υπήρξε νοθεία. Είναι τόσο θολωμένο το μυαλό του, που το πιστεύει. Στο παρανοϊκό σύμπαν του, οι «παιδεραστές» της Ουάσιγκτον αλλοίωσαν το εκλογικό αποτέλεσμα! Κανένα τεκμήριο δεν θα τον πείσει για το αντίθετο.
Εκλαμβάνει τα παθιασμένα χειροκροτήματα των οπαδών του ως δείγμα της πλειοψηφικής προτίμησης του εκλογικού σώματος στο πρόσωπό του. Το είπε στην απίστευτη συνομιλία του με τον γενικό γραμματέα της Γεωργίας: «Πώς είναι δυνατόν να χάσω την πολιτεία όταν τόσος κόσμος μαζευόταν στις συγκεντρώσεις μου;». Η πραγματικότητα γι’ αυτόν είναι ό,τι επιβεβαιώνει την εγωπάθειά του.
Η γλώσσα ενός υπερχειλίζοντος από επιθυμία κατίσχυσης ηγέτη δεν είναι μόνο διχαστική αλλά αναπόφευκτα εμπρηστική. Ολα πρέπει να περιγραφούν με τα μελανότερα χρώματα για να λάμψει ο ίδιος. Η λογική κατάληξη του διαδραστικού κύκλου ναρκισσιστή ηγέτη – οπαδών είναι, βαθμιαία, η βία· ο πολίτης μετατρέπεται σε τραμπ-ούκο. Οταν, κατ’ εξακολούθησιν, ο Τραμπ αναφέρεται στις προεδρικές εκλογές ως «κλεμμένες», γιατί να μην εισβάλει ο αφηνιασμένος οπαδός του στο Καπιτώλιο; Στη βία της θεσμικής «κλοπής», ο ολιγόνους φανατικός εύλογα αντιτάσσει την άλογη βία του όχλου.
Του λείπει η διανοητική λεπτότητα για να αντιληφθεί την ειρωνεία: ο ηθικός αυτουργός της βανδαλιστικής εισβολής στο Καπιτώλιο είναι ο θεματοφύλακας των θεσμών – ο πρόεδρος! Αυτό ήταν και το μοιραίο λάθος του Τραμπ – η «ύβρις» συνοδεύει τον αδίστακτο ναρκισσιστή. Με την ηθική αυτουργία του στην εισβολή διέβη τον Ρουβίκωνα. Υποκινώντας τη βία, απομείωσε το πολιτικό κεφάλαιό του – συνεργάτες και υπουργοί του παραιτήθηκαν, κομματικοί παράγοντες αποστασιοποιούνται. Η τραμπικής εμπνεύσεως βία θα σημάνει την απαρχή του τέλους της τραμπικής εκδοχής του λαϊκισμού. Η βία δεν γίνεται αποδεκτή σε καμία ώριμη δημοκρατία. Οποιος τη χρεώνεται, ζημιώνεται πολιτικά.
Για να γίνει ένας αδίστακτος ναρκισσιστής καταστρεπτικός, χρειάζονται συνεργοί. Συγχρόνως, για να χτιστεί ανάχωμα στον καταστρεπτικό ναρκισσισμό απαιτούνται πρωτοβουλίες. Θα επανέλθω.
* Ο κ. Χαρίδημος Τσούκας (www.htsoukas.com) είναι καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Κύπρου και ερευνητής καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Warwick.