Ο συγγραφέας Βασίλης Αλεξάκης, ο οποίος πέθανε προχθές στα 78 του χρόνια, έφερνε μαζί του τον αέρα μιας εποχής που απέπνεε μιαν άλλη γενναιοδωρία και έναν άλλου τύπο κοσμοπολιτισμό.
Ωστόσο, η νιότη του συνέπεσε με δύσκολους καιρούς. Ο,τι και να λέμε για την εποχή μας σήμερα, και όσο κι αν έχουμε τη φυσική τάση να εξωραΐζουμε το παρελθόν, οι παλαιότερες εποχές έχουν πάντοτε κάποιο μεγαλύτερο βαθμό δυσκολίας σε πολλά, και βασικά, πεδία.
Η περίπτωση του Αλεξάκη είναι, νομίζω, χαρακτηριστική. Εγκαταλείπει νέος την πατρίδα του, μια Ελλάδα που βρίσκεται στον δεύτερο χρόνο κατάλυσης της δημοκρατίας, για να εγκατασταθεί στο Παρίσι, χωρίς τις ανέσεις και τις ευκολίες (από τα οικονομικά έως τις συγκοινωνίες και, βέβαια, τις επικοινωνίες) που απολαμβάνουμε εμείς εδώ και κάποια χρόνια.
Την ίδια στιγμή, όμως, ο Αλεξάκης πηγαίνει σε ένα Παρίσι, μια Γαλλία, όπου ο κοσμοπολιτισμός, οι ανοιχτοί ορίζοντες έχουν μιαν άλλη υπόσταση, μιαν ευρυχωρία που λείπει από τη σημερινή εποχή του φόβου απέναντι στο ξένο και, φυσικά, της τεράστιας οικονομικής ανασφάλειας και αβεβαιότητας.
Το εκπληκτικό με τον Αλεξάκη είναι ότι όταν το 1968 μεταβαίνει στο Παρίσι βρίσκει δουλειά ως δημοσιογράφος, κριτικός βιβλίου και χρονογράφος σε μια γαλλική εφημερίδα του διαμετρήματος της Le Monde. Δίχως πρότερη εμπειρία. Δεν είναι ένας τριαντάρης με κάποιο βιογραφικό· είναι ο κανένας.
Σήμερα, μέσα σε όλες αυτές τις ευκαιρίες που (υποτίθεται ότι) απλώνονται δυνητικά σε όλο τον πλανήτη, το να πάει ένας εικοσάχρονος Ελληνας σε μια ευρωπαϊκή μεγαλούπολη και να προσληφθεί σε ένα εκδοτικό μεγαθήριο (ως κριτικός βιβλίου και ως χρονογράφος!) ισοδυναμεί με θαύμα.
Ο ίδιος ο συγγραφέας είχε θίξει αυτή την παράμετρο στη συνέντευξη που είχε δώσει στην κυριακάτικη «Κ» και στη Μαριαλένα Σπυροπούλου («επιπλέω σε ένα πέλαγος από λέξεις», 29.7.2019): «Στη ζωή μου δεν στερήθηκα την ελευθερία και την εποχή που εμείς είχαμε τη χούντα εδώ, στη Γαλλία είχαν τα μετά του Μάη του ’68 και ήταν τα πιο δημιουργικά χρόνια. Επωφελήθηκα αυτού του πράγματος, τις πόρτες τις βρήκα σχετικά ανοιχτές. Εάν σήμερα ένας ξένος που δεν είναι η μητρική του γλώσσα τα γαλλικά πάει στο Παρίσι και θέλει να γίνει δημοσιογράφος και πάει στη Monde, δεν είμαι βέβαιος ότι θα τον δέχονταν. Εμένα με δέχθηκαν. Ημουν 22 χρόνων παιδί και άρχισα αμέσως να κάνω κριτική βιβλίου. Δεν έχω υποφέρει ποτέ από κανενός είδους ρατσισμό».
Είναι βέβαια γνωστό ότι την περίοδο της δικτατορίας των συνταγματαρχών στην Ελλάδα, οι Γάλλοι επέδειξαν ιδιαίτερη ευαισθησία –και φιλοξενία– στους Ελληνες που βρέθηκαν στη χώρα τους. Αλλά αυτό από μόνο του δεν αρκεί. Οταν σου δίνεται μια ευκαιρία, πρέπει κάπως να σταθείς και εσύ στο ύψος των περιστάσεων. Και ο Βασίλης Αλεξάκης το κατάφερε και με το παραπάνω και, μάλιστα, με σύστημα και συνέπεια, καθ’ όλη τη διάρκεια της σπουδαίας συγγραφικής του καριέρας.