Την περασμένη Τετάρτη, τα πιο ισχυρά μηνύματα υποστήριξης της αμερικανικής δημοκρατίας ήλθαν από τους πιο στενούς συμμάχους των ΗΠΑ. Ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου της Ε.Ε. Σαρλ Μισέλ μίλησε για σοκ και εξέφρασε την εμπιστοσύνη του ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες θα διασφαλίσουν την ειρηνική μετάβαση της εξουσίας. Ο Τζάστιν Τριντό τόνισε τη βαθιά αναστάτωση των Καναδών από την επίθεση στη δημοκρατία. Σε αυτά εντάσσεται και το μήνυμα του Ελληνα πρωθυπουργού, που εξέφρασε τον προβληματισμό του για τη βία, αλλά και την εμπιστοσύνη του ότι η αμερικανική δημοκρατία θα ξεπεράσει την κρίση.
Οι πραγματικοί φίλοι στέκονται συμπαραστάτες την ώρα της ανάγκης – και εύκολα ξεχωρίζει κανείς όσους επιχαίρουν στα μηνύματά τους. Με αφορμή τη δήλωση της τουρκικής κυβέρνησης που καλούσε «όλα τα μέρη να επιδείξουν μετριοπάθεια και κοινό νου», η πρώην πρέσβης των ΗΠΑ στα Ηνωμένα Εθνη Σαμάνθα Πάουελ σημείωσε ότι ηγέτες σαν τον Ερντογάν περίμεναν πολύ καιρό για να πιάσουν στο στόμα τους την αμερικανική δημοκρατία.
Σίγουρα, οι Ηνωμένες Πολιτείες είναι οι ίδιες υπεύθυνες για το τρωθέν κύρος τους – και αυτό θα έχει διεθνείς επιπτώσεις. Ο πρόεδρος του Council on Foreign Relations Ρίτσαρντ Χάας εκτίμησε ότι οι συνέπειες της εισβολής στο Καπιτώλιο θα φτάσουν πολύ πέρα από τις αμερικανικές ακτές. Οπως προέβλεψε, «ένας μετα-αμερικανικός κόσμος, ο οποίος δεν θα καθορίζεται πλέον από την αμερικανική πρωτοκαθεδρία, έρχεται πιο σύντομα από το αναμενόμενο – όχι τόσο λόγω της αναπόφευκτης ανόδου άλλων, αλλά λόγω του τι έχουν κάνει οι Ηνωμένες Πολιτείες στον εαυτό τους».
Οσοι όμως βιάζονται να κηρύξουν το τέλος της αμερικανικής ιδιαιτερότητας –ή «εξαιρετικότητας»– πρέπει να προσέχουν τι εύχονται. Σε έναν κόσμο με μια εσωστρεφή ή αδύναμη Αμερική, ιδιαίτερα η Ευρώπη θα βρεθεί μόνη απέναντι στα αυταρχικά καθεστώτα, χωρίς ακόμη τα εργαλεία ή και την ισχυρή κοινή βούληση να αντεπεξέλθει με αποφασιστικότητα στις προκλήσεις. Στην θετική της διάσταση, η εξαιρετικότητα δίνει την έμπνευση για την υπεράσπιση και προώθηση των δυτικών αξιών – αυτό που ο πρόεδρος Ομπάμα στο βιβλίο του με τον χαρακτηριστικό τίτλο «Γη της Επαγγελίας» περιγράφει ως την «υπόσχεση της Αμερικής». Στην αρνητική της έννοια, παίρνει ως δεδομένη μια υποτιθέμενη ηθική ανωτερότητα των ΗΠΑ που αγνοεί τον κίνδυνο δημοκρατικής υποχώρησης στο εσωτερικό και χρησιμοποιεί τις αξίες ως πρόσχημα για να προωθήσει ιδιοτελή συμφέροντα στο εξωτερικό.
Οπως το θέτει ο πρόεδρος του Atlantic Council Φρεντ Κέμπε, αν οι ΗΠΑ δεν είναι παρούσες ως ένας αξιόπιστος εταίρος με αρχές, «οι ηγέτες του κόσμου θα αναζητήσουν άλλες λύσεις, με πολύ χειρότερα αποτελέσματα». Οι Ηνωμένες Πολιτείες χρειάζεται όσο ποτέ να προσεγγίσουν την Ευρώπη με ανοικτό πνεύμα, λιγότερες έτοιμες απαντήσεις και περισσότερο συνεργατική διάθεση. Ο νέος πρόεδρος Τζο Μπάιντεν είναι, λόγω ιδιοσυγκρασίας και εμπειρίας, ο κατάλληλος άνθρωπος για να ηγηθεί αυτής της νέας προσέγγισης. Η Ευρώπη θα πρέπει να του δώσει την ευκαιρία και να τον συνδράμει σε αυτή την προσπάθεια με την προώθηση κοινών πολιτικών που θα ανανεώνουν τις αρχές της διατλαντικής συμμαχίας για τις προκλήσεις της εποχής. Διότι αν η Αμερική παγιδευθεί στην εσωστρέφεια, η Ευρώπη θα μείνει πραγματικά μόνη.
* Η κ. Κατερίνα Σώκου είναι Nonresident Senior Fellow στο Atlantic Council.