Μόνο ένα πράγμα υπάρχει σήμερα στην Ελλάδα. Ούτε τα Ραφάλ, ούτε οι ταραχές στις ΗΠΑ, ούτε οι Τούρκοι, ούτε τα χιόνια: τα εμβόλια. Ένας τρόπος υπάρχει να το σταματήσουμε την τραγωδία της πανδημίας και να βγούμε από την καραντίνα κι την απομόνωση: η ανοσία. Να εμβολιαστούμε όλοι όσο το δυνατό πιο γρήγορα. Αυτός είναι ο μεγαλύτερος στόχος σήμερα. Δεν υπάρχει τίποτε άλλο. Ο εμβολιασμός του πληθυσμού πρέπει να είναι το πρώτο πράγμα που σκέφτονται όσοι έχουν έστω και υποψία ευθύνης σε αυτό τον τόπο όταν ξυπνάνε, και το τελευταίο πριν κοιμηθούν. Είναι το απόλυτο τεστ πολιτικής στην πράξη: μια εξαιρετικά δύσκολη δοκιμασία οργάνωσης, σχεδιασμού, συντονισμού και εκτέλεσης. Εδώ θα μετρηθούν οι κυβερνήσεις, οι κρατικοί μηχανισμοί, οι κοινωνίες και οι λαοί.
Κι η αλήθεια είναι ότι μέχρι τώρα η χώρα μας έχει κάνει κάποιες σωστές κινήσεις. Το 1981 μπήκε στην Ευρωπαϊκή Ένωση, ας πούμε, έτσι τώρα έχουμε εμβόλια να κάνουμε, αντίθετα με τις περισσότερες χώρες του κόσμου (μόνο σε 46 χώρες γίνονται εμβολιασμοί αυτή τη στιγμή -οι 27 είναι τα μέλη της Ε.Ε.). Αυτό είναι το ένα.
Ακόμα, έχουμε ήδη λύσει άμεσα και εντυπωσιακά αποτελεσματικά το διαδικαστικό μέρος της υπόθεσης. Μέσα σε τρεις ημέρες από τη στιγμή που άνοιξε η σχετική ψηφιακή πλατφόρμα, 130.000 παππούδες και γιαγιάδες ηλικίας άνω των 85 έκλεισαν ραντεβού για να εμβολιαστούν. Ή πιο σωστά, το ραντεβού κλείστηκε αυτόματα για τους περισσότερους από αυτούς, χωρίς να κάνουν τίποτε. Το ίντερνετ πλημμύρισε με τα ενθουσιασμένα μηνύματα των παιδιών και των εγγονιών τους που είδαν το SMS του παππού και της γιαγιάς και δεν μπορούσαν να πιστέψουν ότι αυτό συμβαίνει σε αυτή τη χώρα. Δεν είναι μικρό επίτευγμα. Την ίδια στιγμή, γνωστοί από το Βερολίνο και τη Νέα Υόρκη μου λένε ότι τα τηλεφωνικά συστήματα που έχουν για να κλείνουν ραντεβού έχουν μεγάλες αναμονές και αντιμετωπίζουν συχνά προβλήματα.
Τις προάλλες, δε, ξένα μέσα μετέδωσαν την πρωτοβουλία του Έλληνα πρωθυπουργού ώστε ολόκληρη η Ευρωπαϊκή Ένωση, αν το συναποφασίσουν και οι υπόλοιποι ηγέτες, να εκδίδει ενιαία πιστοποιητικά για τους εμβολιασμένους πολίτες, ώστε να μπορούν να ταξιδεύουν ελεύθερα μέσα στην ΕΕ. Είναι κάτι που θα έχει προφανή οφέλη για τον ελληνικό τουρισμό φέτος το καλοκαίρι, αν υλοποιηθεί. Αλλά θα έχει ευεργετικά αποτελέσματα και για τον ιταλικό, τον ισπανικό και τον γαλλικό τουρισμό. Δεν ήταν πρωτοβουλία της Γαλλίας, της Ιταλίας ή της Ισπανίας, όμως. Ίσως να γίνει η δεύτερη καλή ιδέα που έχουμε συνεισφέρει στην Ε.Ε. μετά τα Μ.Ο.Π. το 1982.
Επιπλέον, κι ο ελληνικός λαός, αντίθετα με ό,τι συμβαίνει σε κάποιες άλλες χώρες, μοιάζει έτοιμος για τη μάχη. Σύμφωνα με τις έρευνες που γίνονται, το ποσοστό που δηλώνουν ότι θα αρνηθούν να κάνουν το εμβόλιο είναι πολύ μικρό. Ούτε αυτό ήταν αυτονόητο από την αρχή.
Ωστόσο, αν κι έχουμε αποφασίσει ως λαός ότι θα το κάνουμε, αν και έχουμε λύσει το θέμα του πώς θα το κάνουμε, κι αν προτείνουμε και μια ωραία ιδέα για το τι θα το κάνουμε όταν το κάνουμε, εκκρεμούν ακόμη δύο εξίσου σημαντικά πράγματα: Το πότε θα το κάνουμε, και το ποιοι θα το κάνουμε πρώτοι. Σε αυτά φαίνεται ότι υπάρχει πρόβλημα.
Πρώτα απ’ όλα, οι εμβολιασμοί στη χώρα μας γίνονται απελπιστικά αργά. Μέχρι την περασμένη Πέμπτη είχαν εμβολιαστεί μόνο 70.000 πολίτες -σε 18 ημέρες. Οι πολίτες ηλικίας άνω των 85 στην Ελλάδα είναι περίπου 230.000 άνθρωποι. Οι άνω των 70, που είναι οι ηλικίες που θα προηγηθούν γενικά, είναι 1,6 εκατομμύρια. Με το ρυθμό που γίνονται σήμερα οι εμβολιασμοί, αυτοί θα τελείωναν και με τις δυο δόσεις κάπου προς το καλοκαίρι του 2022. Και μετά ακολουθούν οι ηλικίες 60-69, που είναι άλλο ένα 1,1 εκατομμύριο.
Είναι προφανές ότι αυτός ο ρυθμός εμβολιασμών δεν είναι απλά ανεπαρκής -πρέπει να γίνει πέντε ή και δέκα φορές μεγαλύτερος αν θέλουμε να έχουμε ελπίδες να ολοκληρώσουμε τον εμβολιασμό ολοκλήρου του ενήλικου πληθυσμού κάποια στιγμή μέσα στο (επετειακό) 2021. Πρέπει να εμβολιάζουμε 24 ώρες το 24ωρο, 7 ημέρες την εβδομάδα, σε εκατοντάδες σημεία σε όλη την Ελλάδα ταυτόχρονα. Επιπλέον, αναπόφευκτα, οι δόσεις δεν έρχονται στους ιλιγγιώδεις αριθμούς που αναφέρονταν σε υποσχέσεις υπευθύνων πριν από λίγους μήνες. Τα γιγάντια νούμερα μηνιαίων εμβολιασμών που διέδιδαν -πρόωρα, ανεύθυνα- ειδικοί και αρμόδιοι μόλις λίγες εβδομάδες πριν, τα οποία είχαν δημιουργήσει παράλογες προσδοκίες σε μέρος του κόσμου, σήμερα μοιάζουν πρακτικά ανέφικτα. Αυτό αναμένεται να εξομαλυνθεί τους επόμενους μήνες, καθώς εγκρίνονται και νέα εμβόλια, αλλά όσο υπάρχει έλλειψη, γίνονται εντονότερα και δύο άλλα θέματα στα οποία δεν τα πηγαίνουμε καλά: της διαφάνειας και της προτεραιοποίησης.
Ακόμα κι αν παρακάμψουμε τελείως το θέμα για το αν ήταν σωστό να εμβολιαστούν πρώτα 50άρηδες καθηγητές σε ιατρικές σχολές και διοικητικοί υπάλληλοι σε νοσοκομεία που δεν έρχονται ποτέ σε επαφή με ασθενείς (όχι μόνο ασθενείς με Covid -γενικά με ασθενείς) και όχι οι άνθρωποι στα γηροκομεία και οι 80άρηδες που έχουν να δουν τα εγγόνια τους δέκα μήνες, το ποιοι θα εμβολιαστούν από εδώ και πέρα και με ποια σειρά παραμένει αναίτια ασαφές και ομιχλώδες.
Στη “Φάση 2” του σχεδίου “Ελευθερία” για τους εμβολιασμούς, (στην οποία βρισκόμαστε τώρα), αναγράφονται πέντε κατηγορίες πολιτών, οι δύο εκ των οποίων είναι ηλικιακές (μία οι 70 και άνω, μία οι 60-69). Μια άλλη κατηγορία, όμως, είναι το “προσωπικό προτεραιότητας για κρίσιμες λειτουργίες του κράτους”, έτσι γενικά. Τι σημαίνει αυτή η φράση; Τι χωράει εκεί μέσα; Είναι εκεί ας πούμε, οι φαρμακοποιοί, οι αστυνομικοί και οι δάσκαλοι; Μάλλον. Αλλά δεν μας λένε. Είναι μέσα οι στρατιωτικοί, οι εργαζόμενοι σε σούπερ μάρκετ και αποθήκες, οι κούριερ και οι ντελιβεράδες; Θα έπρεπε. Δεν ξέρουμε. Και, αν είναι όντως μέσα όλες αυτές οι κατηγορίες, αμέσως αμέσως μιλάμε για εκατομμύρια ανθρώπους. Ποιοι θα εμβολιαστούν πρώτα ανάμεσα σε αυτούς; Είναι πιθανό να δούμε υπαλλήλους γραφείου σε κρατικούς οργανισμούς να εμβολιάζονται πριν από τους εργαζόμενους στην εφοδιαστική αλυσίδα, τους ήρωες της καραντίνας που κρατάνε τη χώρα όρθια; Και πόσα “βύσματα” θα χωρέσουν, πολύ βολικά, σε αυτό το παραθυράκι; Αυτό ακριβώς είναι το πρόβλημα της αδιαφάνειας: αφήνει περιθώρια και γεννά καχυποψίες. Όπως απέδειξε και το φιάσκο με τους εμβολιασμούς πολιτικών προσώπων, λίγη απροσεξία και ασυνεννοησία φτάνει για να εκραγεί η κοινή γνώμη.
Οι άλλες δύο κατηγορίες στη λίστα, δε, είναι η “ασθενείς με νοσήματα που συνιστούν πολύ υψηλό κίνδυνο για νόσηση με Covid-19 ανεξαρτήτως ηλικίας” και η “Ασθενείς 18 ως 59 ετών με νοσήματα που συνιστούν υψηλό κίνδυνο για νόσηση με Covid-19”. Όπως το διαβάσατε. Αυτές είναι δύο ξεχωριστές κατηγορίες στη λίστα. Μην με ρωτήσετε τις διαφορές τους. Η εξήγηση δεν υπάρχει πουθενά. Αυτή τη στιγμή, άνθρωποι που πάσχουν από σοβαρά νοσήματα και ανυπομονούν να έρθει η σειρά τους, δεν γνωρίζουν σε ποια κατηγορία εμπίπτουν, αν θα πρέπει να κάνουν κάτι για να κλείσουν ραντεβού όταν έρθει η ώρα, αν θα τους βρει αυτόματα το κράτος και πώς, ή αν το νόσημά τους θεωρείται από αυτά που “συνιστούν υψηλό κίνδυνο για νόσηση” ή “πολύ υψηλό κίνδυνο για νόσηση”.
Το μόνο αντίδοτο σε όλα αυτά είναι απόλυτη, εξαντλητική διαφάνεια σε κάθε στάδιο της διαδικασίας, ειδικά τους πρώτους μήνες, όταν οι δόσεις που είναι διαθέσιμες δεν επαρκούν γι’ αυτούς που τις χρειάζονται πρώτοι. Οι αρμόδιοι πρέπει να περιγράφουν τη διαδικασία με λεπτομέρειες, προκαταβολικά και με σαφήνεια, οι πολίτες πρέπει να ξέρουν ακριβώς ποιος εμβολιάζεται πρώτος, το πότε περίπου θα έρθει η σειρά τους, τι πρέπει να κάνουν (αν χρειάζεται να κάνουν κάτι) και στη συνέχεια όλη αυτή η διαδικασία να διαφυλαχτεί φανατικά απέναντι στους αναπόφευκτους (πάντα υπάρχουν αυτοί) που θα προσπαθήσουν να την παρακάμψουν.
Αυτά, από ότι φαίνεται, δεν τα κάνουμε καλά μέχρι τώρα. Αλλά είναι προβλήματα πολύ σημαντικά και πρέπει να λυθούν άμεσα. Θα κρίνουν την έκβαση της πανδημίας στη χώρα μας, την μορφή και το βάθος της οικονομικής ύφεσης και της κοινωνικής αναταραχής και τις προοπτικές της χώρας για την επιστροφή στην ανάπτυξη, την ευημερία την κανονικότητα. Είναι η τελευταία, μοναδική μας ευκαιρία να το καταφέρουμε. Εάν
1) δεν αρχίσουμε να εμβολιάζουμε πολύ περισσότερους Έλληνες καθημερινά
2) ακούμε για δόσεις που χάνονται, χαλάνε ή λήγουν ανεκμετάλλευτες
3) αρχίσουμε να ακούμε τίποτε περίεργες φήμες για προβεβλημένους και ευκατάστατους που βάζουν βύσμα και κλέβουν τη σειρά κάποιας γιαγιάς ή κάποιου καρκινοπαθούς
4) άνθρωποι που δικαιούνται προτεραιότητας βλέπουν άλλους, άσχετους, να ποζάρουν χαμογελαστοί με το μπρατσάκι έξω στο Instagram.
5) οι πολίτες εξακολουθούν να μην μαθαίνουν με ακρίβεια, σαφήνεια, λεπτομέρειες και απόλυτη διαφάνεια όλα τα στάδια της διαδικασίας, τότε ο κίνδυνος να αποτύχουμε (πολιτικά, κοινωνικά, ηθικά) ως χώρα θα είναι τεράστιος.