Ελαβα πρόσφατα από φίλο μου, ξένο πανεπιστημιακό, ένα ηλεκτρονικό μήνυμα που κυκλοφορεί ευρύτατα σε διεθνείς πανεπιστημιακούς κύκλους και καλεί σε συμπαράσταση γιατί δήθεν τα ελληνικά πανεπιστήμια απειλούνται και η δημοκρατία στη χώρα μας κινδυνεύει. Σύμφωνα με το κείμενο αυτό, η ελληνική κυβέρνηση έχει εξαπολύσει μια ενορχηστρωμένη επίθεση εναντίον των πανεπιστημίων με στόχο να τα ελέγξει και να τα φιμώσει. Το μήνυμα υποστηρίζει πως η παραβατικότητα και η εγκληματική συμπεριφορά, που αποτέλεσαν την αφορμή για τα νέα μέτρα, είναι στην πραγματικότητα ένα προπέτασμα καπνού για κάτι πολύ πιο σκοτεινό.
Η αλήθεια είναι, όπως όλοι γνωρίζουμε, διαφορετική. Το πρόβλημα έχει πολλαπλές εκφάνσεις. Υπενθυμίζω τρεις: τη μόνιμη φθορά και τους συνεχείς βανδαλισμούς της πανεπιστημιακής περιουσίας, κάτι που είναι εύκολα ορατό σε όποιον επισκέπτεται τα μεγάλα ΑΕΙ. Την παραβατική συμπεριφορά μέσα στον χώρο των πανεπιστημίων (π.χ. εμπόριο ναρκωτικών, διακίνηση κλοπιμαίων κ.λπ.), που έχει επισημανθεί και τεκμηριωθεί επανειλημμένως. Και τις βιαιοπραγίες εναντίον πανεπιστημιακών, που συμβαίνουν μεν τακτικά, αλλά αποκτούν ευρύτερη κάλυψη μόνον όταν ξεπερνούν κάποια όρια. Δεν ξέρω εάν υπάρχουν δείκτες που αποτυπώνουν αριθμητικά την έκταση του φαινομένου αυτού, γνωρίζω όμως προσωπικά αρκετούς πανεπιστημιακούς που έχουν βρεθεί στο στόχαστρο και έχουν υποστεί στο ίδιο το πετσί τους τη βία εξτρεμιστικών πολιτικών ομάδων που λειτουργούν ως μαφίες με ευρύτερη υποστήριξη και δυνατότητα επιβολής μιας ιδιότυπης ομερτά. Η περίπτωση του πρύτανη του Οικονομικού Πανεπιστημίου μπορεί να είναι η πιο πρόσφατη και πιο εξοργιστική, αλλά υπενθυμίζω πως θα περνούσε απαρατήρητη εάν δεν κοινοποιούσαν οι ίδιοι οι δράστες τη φωτογραφία της διαπόμπευσής του. Αντιθέτως, στα πανεπιστήμια όπου έχω διδάξει ο ίδιος (τέσσερα στις ΗΠΑ, ένα στη Βρετανία και αρκετά ως επισκέπτης καθηγητής στην Ευρώπη, στη Νότια Αμερική και στην Ασία), δεν έχω συναντήσει ποτέ τέτοιες πρακτικές.
Με λίγα λόγια, υπάρχει στην Ελλάδα ένα σοβαρό πρόβλημα, που διαιωνίζεται και έχει κακοφορμίσει. Προφανώς πρέπει να λυθεί. Δεν νοείται σοβαρή μεταρρύθμιση στην ανώτατη παιδεία δίχως λύση του προβλήματος αυτού. Το ερώτημα είναι εάν η επιλογή μιας ειδικής πανεπιστημιακής αστυνομικής ομάδας είναι η λύση που χρειάζεται. Και το ερώτημα αυτό έχει δύο σκέλη.
Το πρώτο είναι επικοινωνιακό: Ο συμβολισμός που εμπεριέχει η αστυνομική παρουσία στα πανεπιστήμια είναι μάλλον αρνητικός και μολονότι τα μηνύματα συμπαράστασης που διακινούνται συνιστούν μια απόλυτη, προπαγανδιστική αντιστροφή της αλήθειας, δεν υπάρχει αμφιβολία πως θα ξεγελάσουν τους αφελείς και καλοπροαίρετους που δεν μπορούν καν να φανταστούν την υπάρχουσα θλιβερή πραγματικότητα. Ακόμη, δεν υπάρχει καμία αμφιβολία πως οι υποστηρικτές της παραβατικότητας θα κάνουν ό,τι περνάει από το χέρι τους για να κλιμακώσουν τη βία προκαλώντας μια κρίση, έτσι ώστε να δείξουν πως η αστυνόμευση είναι επικίνδυνη. Η κυβέρνηση επομένως οφείλει να βασιστεί σε έναν ιδιαίτερα ισχυρό επιχειρησιακό και επικοινωνιακό σχεδιασμό. Οπως έδειξε η περίπτωση του κλεισίματος της ΕΡΤ, δίχως την κατάλληλη προετοιμασία, οι παρεμβάσεις αυτού του είδους εύκολα μπορούν να καταλήξουν σε Βατερλώ.
Το δεύτερο σκέλος είναι το ουσιαστικό: Η δημιουργία ενός άοπλου αστυνομικού σώματος ενδέχεται να αποτύχει να λύσει το πρόβλημα της παραβατικότητας και της βίας στα πανεπιστήμια για λόγους που εύκολα μπορούμε να φανταστούμε. Επειδή η προτεινόμενη παρέμβαση έχει υψηλό συμβολισμό, το κόστος θα είναι μεγάλο εάν το πρόβλημα συνεχιστεί ή κλιμακωθεί. Στην περίπτωση αυτή, κινδυνεύει να τραυματιστεί ολόκληρο το μεταρρυθμιστικό εγχείρημα και όχι μόνο στην Παιδεία. Κάτι τέτοιο θα ήταν μια πραγματική τραγωδία.
Η κυβέρνηση, προφανώς, οφείλει να προχωρήσει στον δρόμο που επέλεξε με προσοχή. Πρέπει να έχει εμπιστοσύνη στην αποτελεσματικότητα του μέτρου που προτείνει και να διαθέτει έναν στιβαρό επιχειρησιακό και επικοινωνιακό σχεδιασμό, για να διαχειριστεί τη σύγκρουση που θα επιχειρήσουν εκείνοι που δεν θέλουν με τίποτα να αλλάξει η χώρα προς το καλύτερο.
* Ο κ. Στάθης Ν. Καλύβας είναι καθηγητής Πολιτικής Επιστήμης, κάτοχος της έδρας Gladstone στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης.