Το 2021 συμπληρώνει τον πρώτο μήνα της ύπαρξής του. Φοβάμαι πολύ, όμως, ότι ακόμη δεν έχουμε αποφασίσει τι θα γιορτάσουμε. Μα τα 200 χρόνια από την Επανάσταση είναι η προφανής απάντηση. Και τι σημαίνει αυτό; Κατ’ αρχάς, σημαίνει ότι ήδη έχουν γεμίσει τα ράφια των βιβλιοπωλείων με δεκάδες έργα για το μεγάλο εκείνο γεγονός. Πολλά απ’ αυτά προϊόντα μακροχρόνιας ιστορικής έρευνας. Αλλά και κείμενα που φιλοδοξούν να συμβάλουν στην αυτογνωσία μας. Με αυτήν τη φιλοδοξία έγραψα το δοκίμιό μου «Τα πρώτα διακόσια χρόνια είναι δύσκολα». Αν θέλουμε να ξέρουμε τι γιορτάζουμε, πρέπει να αποφασίσουμε ποιοι είμαστε εμείς που το γιορτάζουμε.
Τι σήμαινε το 1821 η δήλωση «είμαι Ελληνας». Και τι σημαίνει σήμερα. Αυτή είναι η ανεπίσημη πτυχή των εορτασμών. Και μέχρι στιγμής η γονιμότερη. Το 2021 θα περάσει σε έντεκα μήνες, όμως πολλά απ’ αυτά τα έργα θα μείνουν για τους αναγνώστες. Θα μου πείτε ότι στα διακόσια αυτά χρόνια οι Ελληνες αναγνώστες ήταν και είναι μια μικρή μειονότητα η οποία, σε αντίθεση με άλλες, δεν έχει βρει τον τρόπο να διεκδικήσει τα δικαιώματά της. Περισσότερες βιβλιοθήκες, ας πούμε, ή εκπαίδευση στην τέχνη της ανάγνωσης στα σχολικά θρανία. Της φτάνουν τα βιβλία της. Ας το κρατήσουμε αυτό ως ένα από τα στοιχεία της αυτογνωσίας μας.
Τους επίσημους εορτασμούς η πολιτεία έχει αναθέσει σε μία επιτροπή. Πρόεδρός της είναι η κ. Γιάννα Αγγελοπούλου, εθνική μας τελετάρχης, και μέλη της πανεπιστημιακοί ως επί το πλείστον. Δεν ξέρω με ποια κριτήρια συγκροτήθηκε αυτή η επιτροπή. Θυμίζει πάντως κυβέρνηση εθνικής ενότητας. Συζητήσεις επί συζητήσεων, για να βγει στο τέλος η απόφαση ότι δεν χρειάζεται να γίνει τίποτε. Συμμετέχουν σε αυτήν όλες οι «τάσεις» που λέμε. Ιστορικοί που υποστηρίζουν ότι η Επανάσταση υπήρξε ταξική, όπως και άλλοι που υπερασπίζονται τη «φιλελεύθερη» ορμή της. Αναφέρω αυτές τις δύο ιδεολογικές ομάδες, διότι αυτές ηγεμόνευσαν την αντίληψή μας για την Ιστορία μας στα χρόνια της Μεταπολίτευσης. Ανάλογα με την πολιτική ηγεμονία. Στην πρώτη μάς μάθαιναν πως η Ελληνική Επανάσταση ήταν ταξική, τώρα πως ήταν φιλελεύθερη. Ποια ήταν η ιδιαίτερη ιστορική της μορφή και πώς συνδέεται με τη διαμόρφωση της εθνικής μας συνείδησης θα το μάθουμε μάλλον τα επόμενα διακόσια χρόνια. Χαρακτηριστικό είναι ότι η επιτροπή χαρακτήρισε τον εθνικό μας ιστορικό, τον Παπαρρηγόπουλο, ιδρυτή της εθνικής μας ιδεολογίας. Οταν η εθνική συνείδηση μεταφράζεται σε εθνική ιδεολογία μπορούμε να αναρωτηθούμε αν το «Εθνος» εμφανίζεται στον ορίζοντα της επιτροπής.
Η παραίτηση δύο μελών της, της Μαρίας Ευθυμίου και του Λευτέρη Κουσούλη, δεν προοιωνίζεται τίποτε αισιόδοξο. Μέχρι στιγμής τα δείγματα γραφής μάλλον οδηγούν στο απαισιόδοξο συμπέρασμα ότι στο τέλος του 2021 θα είμαστε ακόμη πιο μπερδεμένοι απ’ ό,τι το 2020. Αν είναι να παρακολουθήσουμε το τουρνουά των μνηστήρων της ιστορικής αλήθειας, καλύτερα να μείνουμε με την άγνοιά μας.
Προ ημερών κυκλοφόρησε το σχέδιο αφίσας, από την εταιρεία που έχει αναλάβει την προβολή του 2021. Πείτε ό,τι θέλετε, αλλά δεν εκτιμώ την ιστορική συνείδηση όσων εργάζονται στο «δημιουργικό» διαφημιστικών. Αυτό είναι το λιγότερο. Το περισσότερο είναι ότι η επιτροπή πριν την υιοθετήσει την έθεσε σε «δημόσια διαβούλευση» – έστω άτυπη. Εκεί βλέπουμε, μεταξύ άλλων, τον Περικλή, τον Κολοκοτρώνη και τον Αντετοκούνμπο. Λες και η ιστορία των 200 ετών είναι σίριαλ του Netflix, όπου πρέπει να εμφανίζεται κι ένας μαύρος χαρακτήρας απαραιτήτως. Για να δείξουμε ότι κι εμείς είμαστε πολυπολιτισμικοί. Μη μας περάσετε για επαρχιώτες. Κι εδώ που τα λέμε, μακάρι να είχαμε μια παραγωγή επιπέδου Netflix. Ομως επειδή δεν μπορούμε, το κάνουμε αφίσα.
Τον Αντετοκούνμπο τον θαυμάζω. Για να μην παρεξηγηθώ. Και τον θεωρώ περισσότερο Ελληνα από πολλούς από εμάς. Ελληνας δικαιούται να είναι όποιος σέβεται την Ελλάδα. Με τα στραβά της εννοείται, τις αδικίες της, τις κακοτεχνίες της, τις αναπηρίες της. Ο Αντετοκούνμπο όμως, όπως και το δεκαπεντάχρονο μαυράκι που τσακώνεται με τη φίλη του στα ελληνικά –ό,τι συγκινητικότερο–, δεν ανήκει στα διακόσια χρόνια που μας έφεραν ώς εδώ.
Ας μην κοροϊδευόμαστε. Η Ελλάδα των πρώτων αυτών διακοσίων ετών δεν υπήρξε πολυπολιτισμική, με τον τρόπο των ευρωπαϊκών κοινωνιών. Και αν γιορτάζουμε τα 200 χρόνια από την Επανάσταση, γιορτάζουμε την εθνική μας ταυτότητα. Στο κάτω κάτω, αυτή μας επέτρεψε να ενταχθούμε στην υπερεθνική κοινότητα της Ευρώπης. Και αυτή μας επιτρέπει να σεβόμαστε τους εαυτούς μας και την κοινή μας συνύπαρξη. Ας το θυμούνται αυτό. Οι εορτασμοί των 200 ετών έχουν ως στόχο τον σεβασμό απέναντι στους όρους της κοινής μας ύπαρξης. Αυτόν που χάσαμε μετά τις απανωτές ήττες των τελευταίων δεκαετιών.