Η νέα κυβέρνηση στις ΗΠΑ, τα «αγκάθια» Ρωσίας και Τουρκίας, η κινητικότητα στις σχέσεις μεταξύ αραβικών χωρών, οι επιπτώσεις της πανδημίας αποτελούν ένα δύσκολο τοπίο, στο οποίο η Ευρωπαϊκή Ενωση καλείται να χαράξει εξωτερική πολιτική. Τέτοιες ώρες, η έλλειψη κατεύθυνσης μπορεί να υπονομεύσει τους δεσμούς μεταξύ των χωρών-μελών και να αποδυναμώσει την Ενωση. Ομως, η σωστή διαχείριση των προκλήσεων μπορεί να οδηγήσει στη διαμόρφωση πολιτικής που θα την ενισχύσει. Η Ελλάδα, στην πρώτη γραμμή σε πολλά από τα μέτωπα, έχει μια σπάνια ευκαιρία να συμβάλει στη θετική εξέλιξη της πολιτικής της Ε.Ε.
Με την προεδρία Μπάιντεν, οι ΗΠΑ επανέρχονται σε δυναμικό ρόλο στη διεθνή σκηνή. Η Ε.Ε. αναμένεται να ακολουθήσει την πολιτική του στενότερου συμμάχου της. Ενδεικτική της έλλειψης αυτοπεποίθησης των Ευρωπαίων, αλλά και της προθυμίας τους να συνεργαστούν με τις ΗΠΑ, ήταν η απόφαση του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου τον Δεκέμβριο για αναβολή κυρώσεων εναντίον της Τουρκίας (για τη συμπεριφορά της στην Αν. Μεσόγειο) έως ότου φανεί πώς θα κινηθούν οι ΗΠΑ. Ετσι, δίνεται στην Αθήνα η ευκαιρία να πείσει την Ουάσιγκτον και τους εταίρους στην Ε.Ε. ως προς τη νομιμότητα των θέσεών της και να προτείνει δίκαιες και βιώσιμες λύσεις στα ελληνοτουρκικά ζητήματα. Επειδή η τουρκική διπλωματία συνδυάζει την επιθετικότητα με το παράπονο –τη μία απειλεί, την άλλη ισχυρίζεται πως απειλείται– είναι δύσκολος αντίπαλος. Γι’ αυτό, είναι απαραίτητο η Αγκυρα να βρεθεί απέναντι στις ΗΠΑ και σε όλη την Ε.Ε., και όχι απέναντι στην Ελλάδα και στην Κύπρο μόνο.
Για τις ΗΠΑ, το μεγαλύτερο πρόβλημα στις σχέσεις με την Τουρκία είναι οι στενοί δεσμοί που αναπτύσσονται μεταξύ Αγκυρας και Μόσχας. Η υπόθεση Ναβάλνι, με την προοπτική να επιβληθούν νέες κυρώσεις στη Ρωσία από Ευρωπαϊκή Ενωση και ΗΠΑ, μπορεί είτε να οδηγήσει σε στενότερες σχέσεις μεταξύ Αγκυρας – Μόσχας είτε στην «απεμπλοκή» της Τουρκίας απ’ ό,τι τη δεσμεύει με τη Ρωσία σήμερα. Και τα δύο ενδεχόμενα είναι επικίνδυνα για την Τουρκία: εάν στηρίξει τη Ρωσία, η ίδια θα υποστεί περισσότερες κυρώσεις· εάν ο Ερντογάν αποδεσμευθεί από τον Πούτιν, θα βελτιώσει τις σχέσεις του με την Αμερική, αλλά θα κάψει το χαρτί με το οποίο απειλεί τη συνοχή του ΝΑΤΟ.
Ετσι, και με την οικονομία της σε δύσκολη θέση, θα αναγκαστεί να συμμορφωθεί με τις επιταγές των ΗΠΑ και Ευρωπαϊκής Ενωσης. Αλλο πρόβλημα για την Τουρκία είναι η ξαφνική βελτίωση των σχέσεων μεταξύ Κατάρ και άλλων αραβικών χωρών, καθώς οι τελευταίες ζητούν το κλείσιμο της τουρκικής στρατιωτικής βάσης που το Κατάρ φιλοξενεί από το 2016. Αυτό δεν έχει συμβεί ακόμη, όμως, είναι ενδεικτικό της ρευστότητας που επικρατεί. Οι εξελίξεις στον αραβικό κόσμο μπορεί να έχουν επιπτώσεις και στη Λιβύη και σε άλλα μέτωπα όπου είναι εκτεθειμένη η Τουρκία.
Εάν πορευθούμε με αποφασιστικότητα, με σαφείς στόχους, με τη στήριξη των συμμάχων, η συγκυρία είναι ευνοϊκή για την ελληνική διπλωματία.