Ενας ακόμη κρίκος προστίθεται στην αλυσίδα χαμένων ευκαιριών της χώρας. Εχασε τη βιομηχανική επανάσταση, αργότερα εκείνη της πληροφορικής και ορισμένοι ελπίζουν να προλάβει την επανάσταση της 5G τηλεφωνίας. Στο μεταξύ, όμως, χάνουμε τη χρηματοοικονομική επανάσταση, που χάρη στην τεχνολογία αλλάζει το τοπίο της διεθνούς αγοράς.
Τα διεθνή χρηματιστήρια προσελκύουν επενδυτές νέων ηλικιών, που έχουν την ευχέρεια να κάνουν συναλλαγές από το κινητό, με εύκολο τρόπο και χωρίς προμήθειες. Η κοσμογονία αυτή δεν αγγίζει την εγχώρια χρηματιστηριακή αγορά, που βρίσκεται στο περιθώριο, όμηρος παλιών συνηθειών, συστημάτων και αντιλήψεων. Το δικό μας Χρηματιστήριο Αθηνών έχει 39 μετοχές σε αναστολή ή επιτήρηση, περίπου το ένα τρίτο των «κανονικών» μετοχών. Το πρόβλημα, όμως, δεν είναι τόσο απλό, είναι λίγο χειρότερο. Υπάρχει τάση φυγής. Τα τρία τελευταία χρόνια, 27 εταιρείες αποχώρησαν από την αγορά με πρόταση των ξένων επενδυτών, που ήταν οι βασικοί μέτοχοί τους. Το πραγματικό ερώτημα είναι πότε θα αποχωρήσουν και οι υπόλοιπες εταιρείες που έχουν ξένους βασικούς μετόχους. Το ίδιο διάστημα χρεοκόπησαν περίπου πέντε εισηγμένοι, ενώ άλλες είκοσι εταιρείες που ήταν τράπεζες ή θυγατρικές τραπεζών έπαψαν να υπάρχουν λόγω συγχωνεύσεων και εξαγορών.
Κι ενώ η ελληνική αγορά είναι εγκλωβισμένη στον μίζερο μικρόκοσμό της, οι μεγάλες τάσεις διεθνώς εξελίσσονται. Περίπου 20% του όγκου των συναλλαγών στα αμερικανικά χρηματιστήρια γίνονται απευθείας από μικρούς ή μεσαίους ιδιώτες επενδυτές.
Η τάση αυτή έχει ενισχυθεί επειδή από τα τέλη του 2019 έχει επιτραπεί σε ηλεκτρονικούς χρηματιστηριακούς οίκους να αναλαμβάνουν συναλλαγές και με μηδενική προμήθεια. Η τεχνολογία των έξυπνων κινητών επιτρέπει τη χρήση εφαρμογών, με μικρό κατώτερο όριο λογαριασμών, συναλλαγές ακόμη και με ποσοστό της αξίας μετοχής που έχει πολύ υψηλή τιμή. Η αμερικανική κεντρική τράπεζα (Federal Reserve’s Survey of Consumer Finances) υπολογίζει ότι το 2019 περίπου το 53% των νοικοκυριών είχε μετοχές. Τα «οικογενειακά χαρτοφυλάκια» συσχετίζονται μάλιστα με το εισόδημα, το επίπεδο εκπαίδευσης, την ηλικία και τη φυλή. Διαφορετικές είναι οι επιλογές μετοχών ενός λευκού 55 ετών με στοιχειώδη εκπαίδευση, από εκείνες μαύρου 30άρη αποφοίτου πανεπιστημίου.
Η μέση ηλικία επενδυτών σε μία από τις μεγάλες πλατφόρμες συναλλαγών είναι 31 ετών. Πάνω από τους μισούς νέους λογαριασμούς που άνοιξαν το πρώτο εξάμηνο του 2020 ανήκουν σε ανθρώπους που επενδύουν σε μετοχές πρώτη φορά και τοποθετούν μικρά ποσά, που σημαίνει ότι μάλλον ανήκουν σε χαμηλά οικονομικά στρώματα. Περισσότεροι από τους μισούς πελάτες της άλλης ανταγωνιστικής πλατφόρμας είναι κάτω από τα 40.
Μια νέα γενιά, με μεσαία εισοδήματα, επιχειρεί να αξιοποιήσει τις ευκαιρίες να κερδίσει χρήματα, προνόμιο που στο παρελθόν ήταν άλλων κοινωνικών τάξεων.
Προφανώς η εξέλιξη αυτή κρύβει και κινδύνους. Η μετοχή της εταιρείας AMC Entertainment, που έχει αίθουσες κινηματογράφου και λόγω πανδημίας ήταν κλειστές, άρχισε ξαφνικά να ανεβαίνει και έφθασε η τιμή της να επταπλασιαστεί. Αντιθέτως, η εταιρεία AMC Networks, ενώ τα έσοδά της απογειώθηκαν επειδή ασχολείται με μετάδοση εκδηλώσεων και συναντήσεων (streaming) και αποθήκευση δεδομένων, σημείωνε πτώση, αφήνοντας έκπληκτη την αγορά. Οι νέοι, ερασιτέχνες, επενδυτές μπέρδεψαν τις εταιρείες!
Παρ’ όλα αυτά, το συμπέρασμα είναι απλό. Η ελληνική χρηματιστηριακή αγορά δεν μπορεί να συνεχίσει να λειτουργεί με διαδικασίες της προηγούμενης εικοσαετίας, στη σημερινή εποχή. Ζητάει πάνω από δέκα υπογραφές σε πολυσέλιδα έγγραφα, προκειμένου κάποιος να ανοίξει κωδικό για να επενδύσει σε εταιρείες περιορισμένων προοπτικών.