Η πανδημία έχει αλλάξει τον κόσμο – τον τρόπο που ζούμε, που εργαζόμαστε, του τι θεωρούμε σημαντικό και τι όχι. Ουδείς αγνοεί τον σημαντικότατο ρόλο που παίζει η επιστήμη στην κοινωνία: επιστήμονες έσπευσαν να καταλάβουν τι συνέβαινε, ανέτρεξαν στις γνώσεις και στις μεθόδους τους, στα οικονομικά και επιστημονικά μοντέλα, για να προβλέψουν την εξάπλωση της COVID-19, για να βρουν τρόπους να την αντιμετωπίσουν. Επιστήμονες κατασκεύασαν εμβόλια σε χρόνο-ρεκόρ και αναζητούν τρόπους θεραπείας. Ο ρόλος της πρωταρχικής και εφαρμοσμένης έρευνας, και πώς η πανδημία άλλαξε τη σχέση μεταξύ επιστήμης και κοινωνίας, ήταν το θέμα μιας πολύ ενδιαφέρουσας διαδικτυακής συζήτησης που φιλοξένησε πρόσφατα το ΙΟΒΕ, με τρεις κορυφαίους Ελληνες επιστήμονες που εργάζονται στο εξωτερικό.
«Η σχέση της επιστήμης με την κοινωνία έχει αλλάξει πολύ», παρατήρησε ο Σπύρος Αρταβάνης-Τσάκωνας, ομότιμος καθηγητής Κυτταρικής Βιολογίας της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Χάρβαρντ και πρόεδρος του Εθνικού Συμβουλίου Ερευνας, Τεχνολογίας και Καινοτομίας. «Το εμβόλιο, αυτό καθεαυτό, μπορεί να έγινε σε μερικούς μήνες. Αλλά η βιολογία πάνω στην οποία βασίστηκε είναι αποτέλεσμα έρευνας πολλών χρόνων», είπε. «Αντιλήφθηκαν πλέον οι πολιτικοί και οι κυβερνήσεις ότι η χρηματοδότηση της έρευνας δεν είναι μια πολυτέλεια αλλά μια ανάγκη». Η Πηνελόπη Κουγιανού-Γκόλντμπεργκ, καθηγήτρια Οικονομικών στο Πανεπιστήμιο Γέιλ, και ο Δημήτρης Μπερτσιμάς, καθηγητής Επιχειρησιακής Ερευνας και αναπληρωτής κοσμήτωρ στη Σχολή Ανάλυσης Επιχειρήσεων του ΜΙΤ, περιέγραψαν πώς επιστήμονες των δικών τους κλάδων εργάστηκαν με πρωτοφανείς ρυθμούς ώστε να αναπτύξουν μοντέλα για να αντιμετωπίσουν την πανδημία και τις επιπτώσεις της. «Δεν είναι ότι ανοίγεις το συρτάρι και βγάζεις το μοντέλο το οποίο είναι έτοιμο και το εφαρμόζεις σε αυτή την περίσταση», σχολίασε η Γκόλντμπεργκ. «Αλλά αυτοί που έχουν ασχοληθεί με αυτά τα μοντέλα, αυτά τα ζητήματα, έχουν μάθει να σκέφτονται με έναν ορισμένο τρόπο, με πολύ μεθοδικό τρόπο… και παίρνουν σωστές αποφάσεις». Και οι τρεις επιστήμονες αναφέρθηκαν και στη χρησιμότητα συνεργασίας μεταξύ διαφορετικών κλάδων. «Εάν δεν υπήρχε συνεργασία με επιδημιολόγους, συνεργασία με ιατρούς, με αυτούς που αναπτύσσουν φάρμακα, δεν θα κάναμε την πρόοδο που κάναμε», σημείωσε ο Μπερτσιμάς.
Η πανδημία έδειξε ότι «είναι μονόδρομος να δώσει κανείς έμφαση σε όλο το πλέγμα εκπαίδευση-έρευνα, ειδικά για μια χώρα σαν την Ελλάδα», παρατήρησε ο Νίκος Βέττας, γενικός διευθυντής του Ιδρύματος Οικονομικών και Βιομηχανικών Ερευνών και καθηγητής στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών, ο οποίος συντόνισε τη συζήτηση. Οι συμμετέχοντες σχολίασαν ότι η δευτεροβάθμια εκπαίδευση στην Ελλάδα παρέχει στέρεες βάσεις. Σημείωσαν ότι η γραφειοκρατία εμποδίζει την έρευνα και ότι η χώρα μας θα μπορούσε να μάθει από άλλες, όμοιες σε μέγεθος, όπου τα ΑΕΙ συνεργάζονται στενά με ξένα πανεπιστήμια και εξειδικεύονται σε κάποιους κλάδους. Ο Αρταβάνης σημείωσε ότι δεν χρειάζονται πολλά χρήματα, αλλά «μεταρρυθμίσεις, νομικές και γραφειοκρατικές», για να μπορούν να αναπτυχθούν έρευνες στη βιοϊατρική και στην τεχνητή νοημοσύνη (τις οποίες βλέπει να «παντρεύονται»). «Αυτό με αφήνει αισιόδοξο», είπε.