Οσοι μιλάμε με όρους ποπ ψυχολογίας και όσοι γράφουμε τους όρους αυτούς, τους χρησιμοποιούμε συχνά. Είναι βολικοί ως αλατοπίπερο, τα κείμενα νοστιμεύουν χωρίς να ξεσκεπάζεται η άγνοιά μας. Εχω περιγράψει τον Μπόρις ως νάρκισσο, τον Τραμπ ως ψυχοπαθή, λέω σε φίλη ότι βρίσκεται σε άρνηση και κάνει «προβολές», λέω σε φίλο ότι η συμπεριφορά του χρήζει βοηθείας και πρέπει να μπουν «όρια». Οταν δυσκολεύουν τα πράγματα και οι καταστάσεις θέλουν πραγματικές γνώσεις ψυχολογίας ή και ψυχιατρικής, όσοι δεν είμαστε ειδικοί, πρέπει να σιωπούμε. Μια εξομολόγηση, της Σοφίας Μπεκατώρου, έκανε τον γύρο των καναλιών, των μέσων κοινωνικής δικτύωσης και των εφημερίδων. Ξεπετάχτηκαν οι ποπ εκφράσεις «τοξική αρρενωπότητα» και «διεκδίκηση του γυναικείου σώματος». Τετριμμένες εκφράσεις που ουδείς τους δίνει σημασία, οι οποίες σχηματίζουν όμως τη μορφή ενός διαλόγου που είναι άτοπος, παραπλανητικός και λυμαίνεται την ουσία. Οι κακοποιήσεις δεν έχουν φύλο. Συμβαίνουν σε αγόρια και κορίτσια. Οσοι γράφουμε, έχουμε την ευθύνη να αναδείξουμε ό,τι η Μπεκατώρου είχε κατά νου με την εξομολόγησή της: να προστατευθούν οι ευάλωτοι. Η κακοποίηση ανθεί στη σιωπή και περιβάλλεται από σιγή. Είναι χαμηλόφωνη και περνάει απαρατήρητη. Ευδοκιμεί σε ένα περιβάλλον αλληλοεξάρτησης, στενών και μακροχρόνιων σχέσεων. Ας αφουγκραστούμε αθόρυβα και ας δώσουμε φωνή στον πόνο των παιδιών. Κι αν μιλήσουμε, δύο λέξεις αρκούν: «Δεν έφταιξες».
Εξοικειωθήκαμε από τα συμβάντα σε άλλες χώρες, είμαστε έτοιμοι να ακούσουμε, πιο ευαισθητοποιημένοι, πιο δυνατοί. Η κοινωνία είναι έτοιμη να καταγγείλει και να συμμετέχει. Οι κυβερνήσεις είναι επίσης πιο προετοιμασμένες, έστω για τους δικούς τους κυνικούς λόγους, καθώς αντιλήφθηκαν ότι η ψυχική υγεία έχει κόστος. Τα ψυχικά τραύματα αφήνουν χώρο σε ασθένειες που σχετίζονται με την κακοποίηση: καρδιακά προβλήματα, άσθμα, καρκίνος στους πνεύμονες, τάση στους εθισμούς και φυσικά κατάθλιψη.
Θα σας πω μια ιστορία, είναι πάντα η ίδια, ίσως την αναγνωρίζετε, ίσως δεν θέλετε να τη μάθετε. Ο κόσμος βρίθει από ιστορίες που δεν θέλουμε να μάθουμε. Γνώρισα ένα κορίτσι πριν από τριάντα περίπου χρόνια, ήταν ένα έξυπνο και όμορφο, σιωπηλό κορίτσι. Εγώ έβλεπα ένα άγριο, γκρι, απόμακρο κορίτσι. Δεν καταφέραμε ποτέ να γίνουμε φίλες. Ξανασυνάντησα το ίδιο πρόσωπο χρόνια αργότερα και τότε αντιλήφθηκα ότι ήταν ένα όμορφο, ταλαντούχο, ομιλητικό κορίτσι. Είχε αλλάξει. Μας πήρε καιρό, όσο διάστημα απαιτείται σε μια καλή φιλία να αναπτυχθεί, για να επιτραπούν οι εξομολογήσεις. Μας πήρε χρόνο, επειδή χρειαζόταν να βάλει σε τάξη όσα είχαν συμβεί. Της πήρε δραματικά πολλά χρόνια γιατί είχε απωθήσει τόσο τα γεγονότα που δεν ήξερε πια, ήταν εφτά χρόνων; Εννιά; Εντεκα; Δεν καταλάβαινε τι συμβαίνει, δεν αντιλαμβανόταν τη λειτουργία του κόσμου, το μυαλό τής έπαιζε παιχνίδια. Ο ανεπίληπτος συγγενής άνοιγε την πόρτα, της έλεγε ότι την αγαπάει, ότι αυτό είναι φυσικό να γίνεται μεταξύ ενός άνδρα και ενός κοριτσιού. Κυρίως να μη μιλήσει για να μην ανατραπεί η οικογενειακή αρμονία. Ανέκφραστη απομακρύνθηκε, έζησε σε ένα διάφανο κουτί που έβλεπε αλλά δεν την έβλεπαν, μισοαντιλαμβανόταν αλλά κανείς δεν την καταλάβαινε. Ηταν πάντα η διαφορετική όταν έπρεπε να ανήκει, το φρικιό όταν έπρεπε να παίξει, η μουγγή όταν έπρεπε να σχετιστεί. Εμπαινε στο μπάνιο και άφηνε το παγωμένο νερό να την καθαρίσει, ένιωθε πάντα βρώμικη, μονίμως ένοχη και διαρκώς μόνη. Μέσα στη σιωπή. Η μοναξιά είναι το πρώτο συναίσθημα που θυμάται. Το αντιμετώπισε όταν τα παιδιά της έφτασαν στην ηλικία κατά την οποία ήταν εκείνη τότε που όλα ξεκίνησαν, εφτά χρόνων.
• Η κοινωνία προστατεύει τους βιαστές
Η Σοφία Μπεκατώρου, η φίλη μου και όσοι άλλοι σπουδαίοι έχουν το ψυχικό σθένος να δραπετεύσουν και να ξαναφτιάξουν από την αρχή τον εαυτό τους είναι τολμηροί ήρωες. Είναι τρομακτικά δύσκολο, γιατί ο καινούργιος εαυτός δεν μπορεί να δανειστεί υλικό από τον παλιό. «Πώς μπορεί ο εαυτός να φτιάξει έναν καινούργιο εαυτό εφόσον ο μη εαυτός είναι το μόνο υλικό από το οποίο μπορεί να φτιαχτεί ο καινούργιος εαυτός;», διαβάζω σιωπηλά στο αριστούργημα «Ολοι οι άνθρωποι του βασιλιά» του Ρόμπερτ Πεν Γουόρεν (εκδ. Πόλις).
Οι βιασμοί προσκρούουν σε ό,τι πιστεύουμε ότι είναι υγιές και απυρόβλητο, το σπίτι και το στενό μας περιβάλλον. Και οι θύτες βρίσκονται στον ίδιο τόπο. Εξακολουθεί να με εντυπωσιάζει η κλίμακα αξιών των ανδρών που κακοποιούν. Κατά παράδοση έχουν τις γυναίκες τους, τις κόρες και τις αδελφές τους, τα παιδιά και τα εγγόνια τους. Είναι η φυλή τους. Τη φυλή τη σέβονται και θέλουν με κάθε τρόπο να την προστατέψουν από τον διασυρμό. Πάντα λένε το ίδιο: «Σεβαστείτε τη γυναίκα μου και την οικογένειά μου». Θα ήταν αδύνατον όμως να διατηρηθεί η αξιοπρέπεια μέσα σε τόση χυδαιότητα. Αν «ο νόμος ανέκαθεν παραήταν κοντός, παραήταν στενός για την ανθρωπότητα που ολοένα εξελίσσεται» όπως γράφει ο Γουόρεν, η διαπόμπευση μισοαρκεί για να σιωπήσουν και να εξαφανιστούν αυτά τα γλοιώδη ανθρωπάκια.
* Η κ. Ελεάννα Βλαστού είναι συγγραφέας και ζει στο Λονδίνο.