Συμμετείχα πρόσφατα σε μια άτυπη συζήτηση με δύο κυβερνητικά στελέχη, ένα της παρούσας και ένα της προηγούμενης κυβέρνησης. Μιλούσαμε για την καινοτομία, τις νεοφυείς επιχειρήσεις και τα κεφάλαια συμμετοχών που επενδύουν σε αυτές. Συμφωνήσαμε ότι υπάρχει συνέχεια στη δημόσια πολιτική γύρω από αυτά τα θέματα, από το 2010 μέχρι σήμερα. Οι κυβερνήσεις δημιούργησαν ή βελτίωσαν τα εργαλεία του οικοσυστήματος της καινοτομίας, χωρίς να γκρεμίζουν ή να υπονομεύουν το έργο των προηγούμενων. Αυτό έγινε σε μια εποχή οξύτατων πολιτικών συγκρούσεων, που συχνά ξεπερνούσαν τα όρια της δημοκρατικής αντιπαράθεσης.
Πώς δικαιολογείται;
Μέρος της εξήγησης είναι η απόσταση ανάμεσα στα λόγια και στα έργα στην πολιτική: τα κόμματα υπερτονίζουν τις διαφορές από τον αντίπαλο στη Βουλή και στα ΜΜΕ, αλλά δεν πράττουν τόσο διαφορετικά όταν κυβερνούν. Η αναντιστοιχία είναι ιδιαίτερα μεγάλη στην Ελλάδα του «πολωμένου δικομματισμού», σε αντίθεση με πολλές άλλες δημοκρατίες όπου ο λόγος των κομμάτων συγκλίνει προς το κέντρο.
Υπάρχουν όμως μεγάλες διαφορές και στην πράξη ανάμεσα στη Ν.Δ. και στον ΣΥΡΙΖΑ, σε πολλά πεδία της οικονομικής και κοινωνικής πολιτικής: φορολογία, εργασιακές σχέσεις, μεγάλες επενδύσεις, παιδεία, οργάνωση κοινωνικών υπηρεσιών. Πώς συμβαίνει λοιπόν να συμφωνούν ότι είναι καλό να αποκτήσουμε πολλές νέες καινοτομικές επιχειρήσεις, και δαπανούν δημόσιο χρήμα και διοικητική ενέργεια για να τις ενισχύσουν με περίπου τον ίδιο τρόπο; Γιατί η Αριστερά δεν έχει βάλει την ταμπέλα του νεοφιλελευθερισμού στις startups, παρόλο που οι ιδρυτές και οι επενδυτές έχουν σκοπό να τις μεγεθύνουν πολύ, και να βγάλουν τεράστια κέρδη από το (προσωρινό ή μόνιμο) μονοπώλιο καινοτομίας που θα χτίσουν;
Τρία στοιχεία των επιχειρήσεων αυτών εξηγούν την αποδοχή τους στην κοινή γνώμη και κατ’ επέκταση στους πολιτικούς: το αυτοδημιούργητο, το παγκόσμιο και το καινούργιο. Οι ιδρυτές και τα βασικά στελέχη τους χτίζουν το προϊόν με τις γνώσεις, το μυαλό και τη σκληρή δουλειά τους, και τα κεφάλαιο έρχεται μετά. Δεν ξεκινούν με μεγάλη περιουσία. Πολλοί προέρχονται από μεσοαστικές ή φτωχές οικογένειες.
Πετυχαίνουν όταν αποκτήσουν πελάτες σε μεγάλες ξένες αγορές, που συχνά απαιτεί να μετακομίσουν εκεί ή να ταξιδεύουν συνέχεια. Στη μόρφωση και στην εξωστρέφεια θυμίζουν τους παλαιότερους Ελληνες της διασποράς, που στη συλλογική μας συνείδηση βοήθησαν να γίνει η Ελλάδα μια ανεπτυγμένη δημοκρατία της Δύσης.
Το καινούργιο σημαίνει ότι κερδίζουν επειδή λύνουν προβλήματα με νέο τρόπο, όχι επειδή παίρνουν μερίδιο σε μια κορεσμένη αγορά, ούτε επειδή είναι πιο σκληροί εργοδότες. Συνεπώς στα πρώτα στάδια της ανάπτυξής τους δεν έχουν προφανείς αντιπάλους στην κοινωνία που θα κινητοποιήσουν τα κόμματα εναντίον τους.
Αυτά τα στοιχεία θα λειτουργούν υπέρ των επιχειρήσεων καινοτομίας μόνο μέχρι ένα σημείο. Το αυτοδημιούργητο θα αποδειχθεί ψεύτικο αν τα στελέχη προέρχονται μόνο από τις οικογένειες των ελίτ. Για αυτό έχει μεγάλη σημασία το εκπαιδευτικό σύστημα να παρέχει την κατάλληλη μόρφωση για τέτοια εργασία σε παιδιά από όλα τα στρώματα. Το παγκόσμιο θα γίνει πολιτικό βαρίδι αν αποδειχθεί ότι απαιτεί ευέλικτα ωράρια εργασίας για τους εδώ εργαζομένους, που η Αριστερά θα τα καταγγέλλει. Για αυτό χρειάζεται ένας ειλικρινής διάλογος και σύνθεση απόψεων για τις αλλαγές στα εργασιακά που συνδέονται με τις νέες τεχνολογίες. Το δε καινούργιο, αργά ή γρήγορα, θα καταργήσει επαγγέλματα, θα μειώσει κάποιες αμοιβές, θα κλείσει κάποιες επιχειρήσεις, θα βγάλει στον δρόμο αγανακτισμένους συνδικαλιστές. Για αυτό χρειάζεται ένα κοινωνικό κράτος που θα στηρίζει εξίσου όσους έχουν σταθερή εργασία με όσους διαρκώς μετακινούνται.
Χωρίς συναίνεση σε αυτά τα θέματα, η καινοτομία θα χάσει την αίγλη της και η σημερινή δυναμική της θα χαθεί. Θα μπορέσουμε να αξιοποιήσουμε την ευκαιρία της διακομματικής σύμπνοιας σε αυτόν τον μικρό χώρο για να χτίσουμε κάτι πολύ μεγαλύτερο για όλη την κοινωνία;
* Ο κ. Αρίστος Δοξιάδης είναι εταίρος στο κεφάλαιο επενδύσεων τεχνολογίας Big Pi.