Οι επιδημίες ξεσπούν και εξαπλώνονται από πληθώρα αιτιών, πολιτικών και κοινωνικών, υποστηρίζει ο επιφανής Αμερικανός ειδικός στις μολυσματικές ασθένειες και στους εμβολιασμούς Πίτερ Χότεζ. Και δεν μπορούν να αποτραπούν με μεμονωμένες κινήσεις από μεμονωμένες χώρες ή ηπείρους. Δεν αρκούν, λέει, τα άλματα στη βιοϊατρική, απαιτείται θεραπευτική συμμαχία κατά συγκεκριμένων εξωιατρικών πληγών, όπως ο πόλεμος, η πολιτική αστάθεια, η μετανάστευση, η φτώχεια, η αστικοποίηση, η άνοδος του εθνικισμού, τα κινήματα κατά της επιστήμης και των εμβολίων, η κλιματική αλλαγή.
Ανάλογο περιεχόμενο είχε το SOS των 25 ηγετών χωρών, που βεβαίωσαν ότι μόνο μια διεθνής συμφωνία συνεργασίας θα μπορούσε να αποσοβήσει νέες υγειονομικές κρίσεις. Μίλησαν για μια νέα εποχή αλληλεγγύης («ουδείς είναι ασφαλής μέχρις ότου όλοι είναι ασφαλείς»), για ισότιμη πρόσβαση σε εμβόλια, φάρμακα, διαγνωστικές εξετάσεις, ένα πολυμερές σύστημα με περισσότερη λογοδοσία, διαφάνεια, κοινή ευθύνη, κοινή χρήση δεδομένων, επιστημονικών ανακαλύψεων, υγειονομικών αγαθών.
Δηλαδή εξωπραγματικές βλέψεις, σε μια υφήλιο τακτοποιημένη αλλιώς, με αβυσσαλέα ρήγματα, οξυμένες –και λόγω COVID-19– εντάσεις (πόλεμος των εμβολίων), ανισότητες, γεωπολιτικούς ανταγωνισμούς, απομονωτισμό, διχασμούς. Οι εθνικισμοί, οι εξτρεμισμοί, τα αυταρχικά καθεστώτα είναι σε άνοδο. Οι σχέσεις μεταξύ των μεγάλων παικτών του κόσμου (ΗΠΑ, Ρωσία, Κίνα) επιδεινωμένες. Η δυσπιστία και η αντιπαλότητα μεταξύ των κρατών στα ύψη. Οι διεθνείς οργανισμοί που ενθαρρύνουν κοινές πολιτικές και συντονίζουν την εφαρμογή τους, με μειωμένη υποστήριξη και μειωμένους πόρους. Οι αναπτυσσόμενες οικονομίες όσο ποτέ γονατισμένες – η οποιαδήποτε φαινομενική συμμετρία ανάμεσα σε σφάλματα και επιπτώσεις διόλου δεν απορρέει από τη δίκαιη κατανομή τους. Η πανδημία ενίσχυσε το παγκόσμιο πλέγμα πολιτικών κινδύνων δημιουργώντας ένα κλίμα πρωτοφανούς αβεβαιότητας.
Ανάμεσα στις χίλιες οδύνες και στις επικείμενες λύπες, και ορισμένες χαρές: τα κοινά μέτωπα στην καταπολέμηση του κορωνοϊού που έχτισε η Ε.Ε. παρά τις καθυστερήσεις και τα λάθη, ο Μηχανισμός Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, που ανοίγει βεντάλιες νέων ευκαιριών. Η ευαισθητοποίηση της τραυματισμένης κοινωνίας περί της κλιματικής αλλαγής. Η σχεδιαζόμενη από τις κυβερνήσεις πράσινη επανεκκίνηση της οικονομίας μετά τη λήξη της πανδημίας – οι στόχοι αρκετών χωρών για μηδενικό ισοζύγιο άνθρακα ίσως συμπαρασύρουν και τις απρόθυμες.
Είναι μερικές από τις ολιγάριθμες τροχιές προς ένα φωτεινό σημείο. Απομένουν απειράριθμα ερέβη. Οι πανδημίες θα είναι εκεί να τα θυμίζουν.