Σε κάθε τόπο της Ελλάδας υπάρχουν άνθρωποι κάθε ηλικίας, που με την πρώτη ευκαιρία ντύνονται με τις παραδοσιακές τους φορεσιές. Είναι φτιαγμένες σήμερα, με κόπο, γνώση και μεράκι, από σπουδαίους τεχνίτες, που στα χέρια τους βρίσκεται σωρευμένη τέχνη αιώνων. Και οι άνθρωποι τις φοράνε με χαρά και περηφάνια. Είναι το νήμα που τους συνδέει με τις προηγούμενες γενιές. Αυτό έγινε και σε όλα τα μέρη που επισκεφθήκαμε όλο το προηγούμενο διάστημα.
Ενα επετειακό έτος φορτωμένο με τόσους συμβολισμούς όσο το εφετινό, προσφέρει μια μοναδική ευκαιρία να αναλογιστούμε με φρέσκια ματιά ποιοι είμαστε. Να κοιτάξουμε με ειλικρίνεια και θάρρος τη διαδρομή μας και να δούμε τα στοιχεία που διαμόρφωσαν την ταυτότητά μας και μας έδωσαν υπόσταση, διάρκεια και συνέχεια.
Οταν μιλάμε για τα 200 χρόνια της σύγχρονης Ελλάδας, συνήθως σκεπτόμαστε μονάχα ιστορικά ορόσημα και εμβληματικές προσωπικότητες. Την ιστορία του τόπου μας, όμως, την αφηγείται και η καθημερινή ζωή. Οι παραδοσιακές τέχνες, τα τραγούδια, οι χοροί, οι τοπικές κουζίνες που συνθέτουν μια μοναδική λαϊκή κληρονομιά.
Πολλά στοιχεία αυτού του πλούτου κληροδοτήθηκαν σε όλους μας από την οικογένειά μας· μέσα από τα κειμήλια που περνούν από γενιά σε γενιά, μέσα από τα ήθη και τα έθιμα με τα οποία γαλουχηθήκαμε. Στις περιοδείες που κάναμε σε όλη την Ελλάδα με την Επιτροπή «Ελλάδα 2021», είχαμε την τύχη να ανακαλύψουμε ακόμη περισσότερα, όταν γνωρίσαμε τους ανθρώπους –τις υφάντρες, τις κεντήστρες, τους τεχνίτες, τους αργυροχρυσοχόους– που με πείσμα επιμένουν να διατηρούν ζωντανό τον σπουδαίο λαϊκό μας πολιτισμό.
Για τις εκδηλώσεις πριν και μετά την 25η Μαρτίου, στο πλαίσιο της παρουσίας μου ως προέδρου της Επιτροπής «Ελλάδα 2021», συνειδητά επιλέξαμε να συνδυάσω σύγχρονα και παραδοσιακά ενδύματα. Οχι για τη δημιουργία εντυπώσεων, αλλά για να φέρουμε στο προσκήνιο αυτή την παραγκωνισμένη, πολλές φορές, πτυχή της διαδρομής μας. Μια πτυχή που, εκτός όλων των άλλων, μπορεί να συμβάλει στην ανάπτυξη και να αποτελέσει πηγή εισοδήματος για τις τοπικές κοινωνίες. Αρκεί να σκεφτεί κανείς τις περίπου 15.000 μικρές επιχειρήσεις που ασχολούνται αυτή τη στιγμή με την ελληνική χειροτεχνία.
Στα 200 χρόνια μετά την Επανάσταση, ένας από τους στόχους μας στην Επιτροπή «Ελλάδα 2021» είναι, ακριβώς, να ανοίξουμε μια συζήτηση για τον ανεκτίμητο λαϊκό μας πολιτισμό. Οχι ως μουσειακό είδος χρήσιμο για τη μελέτη του παρελθόντος, αλλά ως πηγή έμπνευσης, δημιουργικότητας και εξωστρέφειας για το μέλλον.
Οι δυνατότητες που μας προσφέρονται είναι πολλές. Η παραδοσιακή διατροφή, η υφαντουργία, η κοσμηματοποιία, η παραγωγή μαλλιού και μεταξιού, η ταπητουργία, δεν είναι μόνο κομμάτι της πολιτιστικής μας ταυτότητας, αφού δίνουν αριστουργήματα εδώ και αιώνες. Μπορούν να γίνουν το πεδίο δραστηριότητας σύγχρονων δυναμικών επιχειρήσεων, που θα δημιουργούν θέσεις εργασίας, θα υποστηρίζουν τις τοπικές κοινωνίες και θα ενισχύουν την εθνική οικονομία.
Η επιστροφή στην παράδοση μπορεί επίσης να σημαίνει παράλληλα και επιστροφή σε βιώσιμες διαδικασίες παραγωγής, αναβίωση παραδοσιακών τεχνικών και τεχνοτροπιών και μπόλιασμά τους με σύγχρονα ρεύματα για την παραγωγή ανταγωνιστικών προϊόντων.
Στο μέτρο των δυνατοτήτων της, η Επιτροπή «Ελλάδα 2021» έχει ήδη προχωρήσει σε μια σειρά από κινήσεις προς αυτή την κατεύθυνση. Για παράδειγμα, δύο σημαντικές προτάσεις που υπέβαλαν προς την Επιτροπή ο Δήμος Διστόμου – Αράχωβας – Αντίκυρας και η Περιφέρεια Πελοποννήσου, αφορούν την ανάδειξη της υφαντικής τέχνης και βρίσκονται στο τελικό στάδιο υποβολής στο πρόγραμμα «Αντώνης Τρίτσης» του υπουργείου Εσωτερικών με στόχο τη χρηματοδότησή τους.
Η πρώτη αφορά στην ψηφιοποίηση, στην ανάδειξη και στην αξιοποίηση των δύο μοναδικών συλλογών υφαντών και κεντημάτων του 19ου και του 20ού αιώνα του Λαογραφικού Μουσείου Αράχωβας. Το υλικό αυτό, με εξαιρετικό καλλιτεχνικό, ιστορικό, λαογραφικό, αλλά και οικονομικό ενδιαφέρον, θα είναι διαθέσιμο τόσο στους ειδικούς προς αξιοποίηση για επιστημονικούς και ερευνητικούς σκοπούς, όσο και στο ευρύτερο κοινό για την αναπαραγωγή του σε σύγχρονες προσπάθειες κατασκευής υφαντών και εργοχείρων.
Η δεύτερη πρόταση αποσκοπεί στη δημιουργία ενός πολυχώρου στο χωριό Γεράκι στον Δήμο Ευρώτα Λακωνίας, με αντικείμενο την προβολή της ξακουστής υφαντικής τέχνης του χωριού. Παράλληλα, η Περιφέρεια Πελοποννήσου έχει εγκρίνει χρηματοδότηση για την αγορά όρθιων αργαλειών και τη διεξαγωγή σεμιναρίων από παλιές υφάντρες σε ενδιαφερόμενους να μάθουν την τεχνική. Σημειώνεται ότι η τέχνη της υφαντικής του Γερακίου είναι υποψήφια για ένταξη στον κατάλογο της άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς της UNESCO.
Αλλά και στο πλαίσιο του διεθνούς Forum «Η Ελλάδα το 2040», μιας από τις τέσσερις εμβληματικές δράσεις της Επιτροπής με στόχο τη χαρτογράφηση των μελλοντικών ευκαιριών και προκλήσεων για τη χώρα, η ανάδειξη και αξιοποίηση της λαϊκής παράδοσης θα έχει ξεχωριστή θέση.
Για τον λόγο αυτό, θέλω να εκφράσω, εκ μέρους της Επιτροπής, τη χαρά και την ικανοποίησή μας για την ένταξη στο Ταμείο Ανάκαμψης δέσμης δράσεων οι οποίες θα ενισχύσουν την ελληνική χειροτεχνία και άλλες εκφάνσεις της άυλης πολιτιστικής μας κληρονομιάς, αρχής γενομένης από τη χαρτογράφηση των τεχνιτών και των συγκριτικών πλεονεκτημάτων της κάθε περιοχής.
Στις απαρχές του τρίτου αιώνα της σύγχρονης ιστορίας μας, ο ελληνικός λαϊκός πολιτισμός μπορεί να βγει στην επιφάνεια, να αναγεννηθεί και να γίνει στοιχείο της αυτογνωσίας μας αλλά και όχημα προόδου.
* Η κ. Γιάννα Αγγελοπούλου–Δασκαλάκη είναι πρόεδρος της Επιτροπής «Ελλάδα 2021».