Οταν κάποιος πεθαίνει δύο μήνες πριν από τα 100 υπάρχει μια γλυκύτητα στην ατμόσφαιρα. Ο αιώνας ήταν η πορεία του. Μια διαδρομή στο κλίμα της εκατονταετίας. Παρών σε τεράστιες κοινωνικές αλλαγές, επιστημονικές εξελίξεις και πολιτικές ανατροπές, μάρτυρας μιας συρρικνωμένης αυτοκρατορίας που εξελίχθηκε σε Κοινοπολιτεία για να καταλήξει στο Brexit.
Χωρίς στάλα ελληνικού αίματος γεννιέται πάνω στο τραπέζι της κουζίνας του Μον Ρεπό στη Κέρκυρα. Πλανόδιος ανά την Ευρώπη, απόφοιτος οικοτροφείου στη Σκωτία, ακολουθεί καριέρα ναυτική και στρατεύεται στον πόλεμο υιοθετώντας το επώνυμο του θείου του. Ο Φίλιππος Μαουντμπάτεν, με τη θρυμματισμένη παιδική ηλικία, γαλαζοαίματος πέρα για πέρα, θα γίνει σύζυγος ηγεμόνα και θα επιλέξει τον τίτλο του δούκα του Εδιμβούργου για να εισέλθει στο παλάτι όταν οι υπηρέτες φορούσαν ακόμα πουδραρισμένες περούκες. Θα παραμείνει επί 73 χρόνια στο πιο συντηρητικά σταθερό περιβάλλον του πλανήτη, την αγγλική μοναρχία. Οι πολλές πτυχές του πρίγκιπα έχουν ενδιαφέρον. Παραδοσιακός και άνθρωπος του καθήκοντος, πρooδευτικός στις ασχολίες του και στον τρόπο που αντιμετώπιζε τη ζωή. Αυστηρός με τα παιδιά του, τρυφερός με τα δισέγγονα, ανυπόμονος και αναιδής με πολλούς. Ενα μείγμα στωικότητας και ελαφρότητας. Αθλητικός, αρρενωπός, λάτρης των όμορφων γυναικών, ικανός ψήστης και πάνω απ’ όλα επικριτικός, υποστηρικτικός, θιασώτης σύζυγος με χιούμορ.
Θέλησε το αγαπημένο του Land Rover, μια εκδοχή που σχεδίασε ο ίδιος, να τον μεταφέρει στο παρεκκλήσι του Αγ. Γεωργίου, επιθυμία γραμμένη στη διαθήκη του. Από τις λίγες πρωτοβουλίες που πήρε εν ζωή. Από ορθόδοξος ασπάστηκε την Εκκλησία της Αγγλίας, έκοψε το κάπνισμα και παντρεύτηκε. Εξι χρόνια αργότερα, η πριγκίπισσα στέφεται βασίλισσα και ακούει την ερώτηση του άνδρα της «πού βρήκες αυτό το καπέλο;», αποχαιρετώντας με ιλαρότητα την πρότερη νεανική τους ζωή και τη δική του καριέρα. Από τη μέρα εκείνη ο άνδρας που έδινε εντολές σε ενστόλους θα περπατάει πάντα δύο βήματα πίσω της με τα χέρια πίσω από την πλάτη. Δεν πρέπει να ήταν εύκολο. Το 1959 τη μέρα της Ανεξαρτησίας της Σιγκαπούρης δήλωσε ότι «έχω ελάχιστη εμπειρία προσωπικής ανεξαρτησίας, είμαι ο πιο κυβερνημένος άνθρωπος στον κόσμο». Εκείνη θα είναι αρχηγός κράτους και εκείνος επικεφαλής της οικογένειας. «Ο μόνος άνδρας στη χώρα που ούτε το επώνυμό του δεν μπορεί να δώσει στα παιδιά του». «Είμαι μια αμοιβάδα» θα δηλώσει πικραμένος πάνω στον καβγά που έγινε γνωστός για την πρώτη και τελευταία φορά που είδαν τη βασίλισσα Ελισάβετ κλαμένη, αλλά ανένδοτη υποστηρίκτρια του επωνύμου Ουίνδσορ.
Βοήθησε τη γυναίκα του στο ξεκίνημά της, προτείνοντας χαμήλωμα της κοριτσίστικης φωνής και φράσεις για τους λόγους της. Αντιλήφθηκε ότι η εποχή απαιτούσε αλλαγές εισάγοντας την ιδέα του θεσμού ως «μπραντ». Ανευ θεσμικού ρόλου, κράτησε τον εαυτό του απασχολημένο. Παθιασμένος αναγνώστης φιλοσοφίας, θρησκείας, ποίησης, γέμισε μια βιβλιοθήκη 13.000 τόμων με βιβλία για το περιβάλλον και την τέχνη. Αναμείχθηκε σε 800 ιδρύματα και οργανισμούς τα οποία και στήριζε μέχρι πρότινος. «Το μυστικό για έναν ευτυχισμένο γάμο είναι τα διαφορετικά ενδιαφέροντα» είπε, «για να αποφεύγονται οι τσακωμοί». Παραλείποντας βέβαια να μοιραστεί το μεγαλύτερο μυστικό, τα ξεχωριστά υπνοδωμάτια, μπάνια και σαλόνια. Παρευρέθηκε μόνος σε 22.191 υποχρεώσεις, έδωσε 5.493 ομιλίες, έγραψε 14 βιβλία και ταξίδεψε σε 637 υπερατλαντικούς προορισμούς. Τον αφορούσαν η εκπαίδευση, ο αθλητισμός, η τεχνολογική έρευνα και πίστευε στην οικολογία πολύ πριν γίνει της μόδας. Εγινε πρόεδρος του WWF το 1960, αναγνωρίζοντας ότι ένας τίτλος ευγενείας πάντα βοηθάει τη φιλανθρωπία.
Η κάθε επαφή με τον πρίγκιπα ήταν πάντα μια πρόκληση για τους δημοσιογράφος. Τους θεωρούσε ενόχληση. Απευθυνόμενος σε μια γυναίκα στην Καραϊβική σχολίασε, «εσείς έχετε κουνούπια, εγώ έχω τον Τύπο». Σε έναν δημοσιογράφο ευχήθηκε να σπάσει τον λαιμό του και σε έναν φωτογράφο που κωλυσιεργούσε είπε «τελείωνε, πάρε τη γ****** φωτογραφία». Οπου κι αν βρέθηκε ξεστόμιζε συνειδητά ό,τι πιο ακατάλληλο. Σε έναν Νιγηριανό πρόεδρο ντυμένο με την παραδοσιακή του στολή, «μοιάζεις έτοιμος να πας στο κρεβάτι», σε έναν Σκωτζέζο δάσκαλο οδήγησης, «πώς κρατάς τους αυτόχθονες νηφάλιους μέχρι τις εξετάσεις;», σε μια Κενυάτισσα, «είσαι γυναίκα, σωστά;», στην ερώτηση για την πιθανότητα ενός ταξιδιού στη Ρωσία, «θα ήθελα να πάω αν και οι μπάσταρδοι σκότωσαν τη μισή μου οικογένεια». «Για να σπάσω τον πάγο» διατεινόταν, «υπάρχει βέβαια πάντα ο κίνδυνος να πέσω στα παγωμένα νερά». Ο αιώνας μας πλέον χαρακτηρίζει την ευθύτητα αγένεια, ίσως και ρατσισμό. Εκείνος πάντως λεκτικοποιούσε ό,τι περνούσε από το μυαλό όλων δίνοντας τροφή στους δημοσιογράφους και κουράγιο στον εαυτό του για να αντεπεξέλθει με ζωντάνια στις βαρετές ενίοτε παράλογες υποχρεώσεις.
Ηταν η πρώτη φορά που προηγήθηκε. Θα την περιμένει όπως ορίζει το πρωτόκολλο στον θόλο της εκκλησίας του Ουίνδσορ. Πατριώτης, φροντιστής των παιδιών του, πολιτικά μη ορθός σχολιαστής, άνδρας με ματαιωμένες φιλοδοξίες που στάθηκε πίσω από τη γυναίκα χωρίς ποτέ να απειληθεί ο ανδρισμός του. Ο πρίγκιπας Φίλιππος ανήκε στην εποχή του, αλλά προπορευόταν του καιρού του.
* Η κ. Ελεάννα Βλαστού είναι συγγραφέας και ζει στο Λονδίνο.