Το συναντάμε εδώ και χρόνια και στην εγχώρια πολιτική σκηνή: το διαδικτυακό λιβάνισμα ανώνυμων, ψευδώνυμων ή καταφανώς πλαστών λογαριασμών στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης προς τους βουλευτές ή τα κόμματα με τα οποία συστρατεύονται. Ωστόσο οι πρόσφατες αποκαλύψεις μιας πρώην υπαλλήλου του Facebook προκαλούν ανησυχία για το κατά πόσον η ίδια η πλατφόρμα, η οποία έχει εξελιχθεί σε μέσο αυτοδιαφήμισης, διάχυσης ενημέρωσης αλλά και παραπληροφόρησης, φιλτράροντας με δικούς της όρους τον δημόσιο ψηφιακό λόγο, παίρνει στα σοβαρά τις όποιες καταγγελίες.
Η πρώην υπάλληλος του Facebook Σόφι Ζανγκ φώτισε με τις αποκαλύψεις της στην εφημερίδα Guardian τους μηχανισμούς που έχουν χρησιμοποιήσει καθεστώτα από την Ονδούρα έως και το Αζερμπαϊτζάν για να οικοδομήσουν μια ηλεκτρονική ψευδαίσθηση δημοφιλίας. Οπως διαπίστωσε, ο πρόεδρος της Ονδούρας συγκέντρωνε μεγάλο αριθμό πλαστών «likes» στο περιεχόμενο που μοιραζόταν. Στη διάρκεια έξι εβδομάδων, από τον Ιούνιο έως και τον Ιούλιο του 2018, οι αναρτήσεις του έλαβαν «likes» από 59.100 χρήστες, εκ των οποίων πάνω από 78% δεν ήταν αληθινοί άνθρωποι. Σύμφωνα με τη Ζανγκ, επρόκειτο κυρίως για λογαριασμούς που αντιστοιχούσαν σε επαγγελματικές σελίδες υποτιθέμενων επιχειρήσεων ή οργανισμών, που όμως είχαν φτιαχτεί με τέτοιο τρόπο ώστε να μοιάζουν με λογαριασμούς απλών χρηστών φέροντας ονόματα και φωτογραφίες ανθρώπων. Η Ζανγκ έχει υποστηρίξει ότι, αν και υπέδειξε το πρόβλημα σε προϊσταμένους της, δεν έγιναν ενέργειες αντιμετώπισής του. Το Facebook αρνείται ότι έχει αδρανήσει.
Δεν είναι πάντως μόνο ζήτημα ματαιοδοξίας. Ο αριθμός των «likes», των κοινοποιήσεων ή των σχολίων, μπορεί να πριμοδοτήσει μια ανάρτηση, να την ανεβάσει ψηλά εκθέτοντάς την σε περισσότερα μάτια. Είναι ανήθικο ένα μήνυμα να αποκτά μαζικότητα βασιζόμενο σε μια επίπλαστη διάδραση.
Μέσα κοινωνικής δικτύωσης όπως –κυρίως– το Facebook και το Instagram και έως ένα βαθμό και το Twitter θυμίζουν τους κουλοχέρηδες στο καζίνο. Εθίζουν τους χρήστες σε ένα αέναο σκρολάρισμα της οθόνης για να δουν ποια θα είναι η επόμενη ανάρτηση. Σκοπός είναι να παραμείνει κάποιος όσο το δυνατόν περισσότερο συνδεδεμένος. Οι ειδοποιήσεις για κάποιο «like» δημιουργούν στους χρήστες αίσθηση «εξιταρίσματος». Ο αριθμός τους προκαλεί ψευδαίσθηση αποδοχής. Εχουμε μάθει να αναλωνόμαστε σε συζητήσεις μέσα σε μικρές φούσκες, διαδικτυακές κοινότητες όπου κυριαρχεί ο αντίλαλος απόψεων παρόμοιων με τις δικές μας. Οποιοσδήποτε μηχανισμός πριμοδοτεί αυτή την πλάνη είναι εν δυνάμει επικίνδυνος. Γιατί μπορεί να πείσει ορισμένους ότι η εικόνα του κόσμου μας είναι ακριβώς αυτή που φιλτράρεται στις οθόνες των κινητών μας.