«Να έχεις στόχους, έναν για όλη σου τη ζωή, έναν για ένα μέρος της, έναν για κάθε χρόνο, για κάθε μήνα, κάθε εβδομάδα, κάθε ημέρα, κάθε ώρα, κάθε στιγμή. Και να θυσιάζεις τον μικρότερο για τον μεγαλύτερο», έλεγε ο Τολστόι. Ορισμένοι το τηρούν, υπό όλες τις συνθήκες, από βίωμα αυτοπειθαρχίας. Αλλοι ποδοπατούν τους ατομικούς και συλλογικούς στόχους –εν προκειμένω τη λύση του δράματος διά της τήρησης των πανδημικών όρων συμβίωσης–, ως νέοι Αγανακτισμένοι. Και υπάρχουν και οι αβίαστα πειθαρχούντες υπό το κατοπτεύον κοινό βλέμμα σε κεντρικές λεωφόρους, καταστήματα, συγκοινωνίες, υπηρεσίες, όμως απειθαρχούντες σε συνθήκες ανεπιστασίας: δρόμους της γειτονιάς, σπίτια φίλων και οικείων, εξωτερικούς χώρους σχόλης, πλατείες, αλσάκια, πεζόδρομους, παραλίες όπου και άλλοι πράττουν ομοίως – συγχρωτίζονται παντελώς απροφύλακτοι.
Σαν να αναδύεται από τα βάθη της ύπαρξης ένα άλλος, δεύτερος εαυτός, του «δεν βαριέσαι», της ελαστικής συνείδησης, της τάσης αυτοεξαίρεσης από όλους τους κανόνες. Μια δεύτερη φύση, στα μύχια του συνειδητού, για την οποία η προφύλαξη δεν είναι μια έννοια διαφανής, σαφής, μονόσημη, αλλά πολυσήμαντη, που μπορεί κάθε φορά να μεταβάλλεται, να περιορίζεται, να προσαρμόζεται σε ορέξεις και διαθέσεις.
Είναι μια δεύτερη φύση που αναπτύχθηκε, όχι ως ατομική ιδιότητα, αλλά μάλλον ως εθνική ιδιομορφία, σε χρόνους που ανθούσε και καρποφορούσε η πεποίθηση ότι όλα επιτρέπονται, ότι οι νόμοι είναι για να παραβιάζονται, οι διαδικασίες για να παρακάμπτονται, ότι και τα αβόλευτα βολεύονται, ότι για όλες τις παρανομίες υπάρχει συγχωροχάρτι. Οτι μπορούμε να αυθαιρετούμε χωρίς να λογοδοτούμε για κουτοπονηριές, πλαγιολισθήσεις, αδιαφανείς εξυπηρετήσεις. Οτι αλήθεια είναι η αλήθεια μας.
Είναι ο δεύτερος εαυτός που καταπλακώθηκε από τις αβεβαιότητες και τις κρίσεις, όμως αναγεννήθηκε από το μετατοπιζόμενο τέλος των δεινών, την έλλειψη μοτίβου στην εξέλιξη της πανδημίας, την αίσθηση της στείρας θυσίας. Δύσκολα ξεριζώνονται οι νοοτροπίες. Και ξανακούστηκε εκείνη η εσωτερική μαυλιστική εγωκεντρική φωνή που σκιάζει το καταστάλαγμα των γνώσεων, εμποδίζει τους ανθρώπους να ευθυγραμμιστούν με τη λογική, να αντισταθούν στις κοπώσεις.
Ενα δίπολο, ένα αντιφατικό αποτύπωμα, πειθαρχία – απειθαρχία, μια ταλάντωση της συνείδησης η οποία οδηγεί άλλοτε σε ένα ναι κι άλλοτε σε ένα όχι, που λειτουργεί ως υψηλού ρίσκου και κόστους βαλβίδα αποσυμπίεσης, και ταυτόχρονα οικοδομεί ένα δραματικό πισωγύρισμα.