Η απόφαση είναι ιστορική. Στις 29 Απριλίου, το Συνταγματικό Δικαστήριο της Γερμανίας έκρινε τον νόμο για το κλίμα αντισυνταγματικό. Τα βάρη για τη μείωση των ρύπων, είπε το δικαστήριο, δεν μοιράζονται αναλογικά μεταξύ των γενεών. Ο νόμος καθορίζει τα μέτρα που πρέπει να ληφθούν μέχρι το 2030. Για μετά όμως, δεν προβλέπει πώς θα επιτευχθούν οι στόχοι της συμφωνίας του Παρισιού για μείωση των αερίων του θερμοκηπίου.
Ο νομοθέτης απωθεί σιωπηρώς την προσαρμογή στο μέλλον. Προκαλεί έτσι βέβαιη βλάβη στους νέους, οι οποίοι, ύστερα από μία δεκαετία, θα υποστούν πολύ πιο δραστικές αλλαγές στη ζωή τους, προκειμένου να επιτύχουν την αναχαίτιση της κλιματικής αλλαγής.
Η απόφαση είναι ιστορική όχι γιατί υπαγορεύει πιο αυστηρή προστασία του περιβάλλοντος. Είναι σημαντική γιατί αναγνωρίζει ότι η άσκηση ενός δικαιώματος στο παρόν πρέπει να περιορίζεται από τον αντίκτυπό της στο μέλλον. Οι γενιές που είναι τώρα στα πράγματα (δεν μπορούν να) καταχρώνται την ελευθερία των επόμενων.
Είναι μεγάλος ο πειρασμός να συγκρίνει κανείς αυτό το σκεπτικό με τους νομολογιακούς αυτοματισμούς των ελληνικών δικαστηρίων. Την ώρα που οι δικαστές στην Καρλσρούη απλώνουν τη συνταγματική προστασία στους νέους –και στους αγέννητους–, οι δικαστές στην Αθήνα προστατεύουν «αναδρομικά» τα «κεκτημένα».
Πώς μετράει κανείς την απειλούμενη ελευθερία του μέλλοντος; Πώς την ποσοτικοποιεί; Η στάθμιση δεν είναι τελείως αφηρημένη. Το γερμανικό δικαστήριο λέει ότι υπάρχει ένα «ταμείο εκπομπών CO2» –ένα budget– που μπορεί να υπολογιστεί και άρα να κατανεμηθεί ίσα μεταξύ των γενεών.
Αναλόγως –και πιο εύκολα– μπορεί κάποιος να υπολογίσει τον εθνικό πλούτο. Μπορούμε να υπολογίσουμε τι ποσοστό του ΑΕΠ ξοδεύουμε ήδη για να ικανοποιήσουμε ανάγκες του παρόντος, ή ακόμη και του παρελθόντος. Μπορέσαμε, ας πούμε, να υπολογίσουμε ότι το 2020 διαθέσαμε 18% του ΑΕΠ για συνταξιοδοτική δαπάνη, όχι μόνο γιατί συρρικνώθηκε η οικονομία, αλλά και γιατί έπρεπε να πληρωθούν στους συνταξιούχους τα αναδρομικά που αναγνώρισαν τα ελληνικά δικαστήρια.
Ο υπολογισμός αυτός δεν έχει μόνο οικονομικό αποτέλεσμα. Οταν εξαντλούνται οι πόροι, δεν θα λείψουν από τους επόμενους μόνο τα λεφτά στην τσέπη. Θα λείψουν τα λεφτά ως υλική προϋπόθεση της ελευθερίας.
Η Καρλσρούη φωτίζει τις θεσμικές παρενέργειες μιας νομοτέλειας που είχαμε συζητήσει πολύ κατά την προηγούμενη κρίση: Δανειζόμενοι για να ικανοποιήσουμε «αναδρομικές» αξιώσεις, δεν χρεώνουμε απλώς τους επόμενους. Τους στερούμε και βαθμούς ελευθερίας. Τους καθιστούμε υποτελείς των επιθυμιών μας.
Το Σύνταγμα, έγραψε ένας σχολιαστής της γερμανικής απόφασης, δεν μιλάει μόνο σε χρόνο ενεστώτα. Μιλάει και σε χρόνο μέλλοντα.
Σε όλους τους χρόνους, πλην του αορίστου, οι εφαρμοστές του ελληνικού Συντάγματος αποδεικνύονται διαχρονικώς αναλφάβητοι. Συντονίζονται με ένα πολιτικό σύστημα που αδιαφορεί για τους πολιτικά αδιάφορους – για τις «απολιτικές» ηλικίες. Και δίνει στις πελατείες του το προνόμιο να εξουσιάζουν τους επόμενους. Να τρώνε την ελευθερία τους.
Ιγκλέσιας
Ολοι έχουν έναν παλιό συμμαθητή, που κάνουν πια πως δεν τον ξέρουν.
Παρακράτη
Ε, και; Τι μας νοιάζει που ένας κροίσος αποφάσισε ξαφνικά να χωρίσει με τη σύζυγό του; Σωστό. Το διαζύγιο των Γκέιτς θα ήταν ύλη μόνο για τα σκανδαλοθηρικά φύλλα. Θα ήταν, αν οι πρωταγωνιστές του δεν είχαν οργανώσει και χρηματοδοτήσει το μοναδικό πρόγραμμα για τον εμβολιασμό των φτωχών χωρών. Το παράδειγμα είναι ενδεικτικό. Ολοένα και συχνότερα, εξουσίες που κάποτε ήταν συνυφασμένες με το κράτος βρίσκονται στα χέρια ιδιωτών. Η παγκόσμια υγειονομική πολιτική στα χέρια του Γκέιτς. Η παγκόσμια ελευθερία του λόγου στα χέρια του Ζούκερμπεργκ.
Η προϊούσα υποκατάσταση του κράτους φαίνεται κατεξοχήν στην περίπτωση του Εποπτικού Συμβουλίου του Facebook, που αποφάσισε προχθές να παρατείνει την «εξορία» του Τραμπ. Στην αρχή, η πλατφόρμα διεκδίκησε ασυλία – παρουσιαζόταν απλώς σαν ένας δίαυλος ανεύθυνος για το υλικό που διακινούσε. Τώρα ιδρύει ένα δικό της οιονεί δικαστήριο, για να διατηρήσει η ίδια τη δικαιοδοσία ρύθμισης του υλικού, που διακινείται σε μια κοινότητα σχεδόν τριών δισεκατομμυρίων χρηστών. Αν δεν φοβόμασταν τις λέξεις, τι θα λέγαμε; Μάλλον πως οι μεγάλες πλατφόρμες λειτουργούν ήδη σαν ψηφιακά υπερ-παρακράτη.