Εδώ και 1.500 χρόνια αναπαυόταν κάτω από το χώμα, με τον οπλισμό του, στο κέντρο της σημερινής Θεσσαλονίκης. Καθόλου βαθιά, όπως ίσως θα νόμιζε κανείς. Λες και, σχεδόν δεκαπέντε αιώνες τώρα, πάσχιζε να βγει στην επιφάνεια και να γνωρίσει έναν άλλο, πολύ διαφορετικό από εκείνον που έζησε, κόσμο.
Με το που «χτύπησε» η αρχαιολογική σκαπάνη, στο εργοτάξιο του μετρό στο Σιντριβάνι, στο μισό μέτρο κάτω από την άσφαλτο, αποκαλύφθηκε μια τρίκλιτη κοιμητηριακή βασιλική και σε έναν από τους καμαροσκεπείς τάφους της εθεάθη ένας σκελετός με όλα τα οστά του.
Aνθρώπινα οστά –στο σύνολό τους σχεδόν σε καλή κατάσταση– και δίπλα ένα ξίφος, κομμάτι της ασπίδας του και ένα αιχμηρό ρύγχος, ίσως ακοντίου ή κάποιου άλλου πολεμικού αξεσουάρ της εποχής.
Η αρχαιολόγος της ανασκαφής, Μελίνα Παϊσίδου, και ο συνεργάτης της Ερρίκος Μανιώτης δεν δυσκολεύτηκαν να καταλάβουν ότι επρόκειτο για πολεμιστή.
«Ο νεκρός βρέθηκε θαμμένος με όλα τα οστά του. Δεν ήταν ανακομιδή και αυτό είναι σημαντικό, γιατί δείχνει ότι ο τάφος κατασκευάστηκε αποκλειστικά γι’ αυτόν και δεν χρησιμοποιήθηκε αργότερα και για κάποιους άλλους. Ηταν αποκλειστικός τάφος. Στην ίδια βασιλική σε διπλανούς τάφους βρέθηκαν και διπλές ταφές, δύο δύο δηλαδή οι νεκροί. Εδώ έχουμε τη μοναδικότητα και το ιδιαίτερο του ευρήματος, το ότι σε κανέναν άλλο τάφο της συνοδευτικής της βασιλικής δεν βρέθηκαν άλλα συνοδευτικά αντικείμενα, δεν βρέθηκε οπλισμός και αυτός ήταν μόνος του θαμμένος, κάτι εξαιρετικά σπάνιο στα βυζαντινά πράγματα», λέει στην «Κ» η κ. Παϊσίδου.
Το μοναδικό, όπως το χαρακτηρίζουν οι αρχαιολόγοι, αυτό εύρημα φυλάσσεται επί του παρόντος σε αποθήκη και πιθανότατα θα παραδοθεί στο Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού, για να αποτελέσει μία ακόμη ψηφίδα στη μακρά ιστορία της πόλης και ειδικότερα στο κομμάτι της εκείνο που αφορά τη βυζαντινή διαδρομή της.
Ποιος ήταν όμως και πώς βρέθηκε στη Θεσσαλονίκη ο παράξενος αυτός τύπος;
Οι ειδικοί αποφάνθηκαν ότι πρόκειται για Γότθο πολεμιστή.
Οπως ανέφερε, παρουσιάζοντας το σπουδαίο αυτό εύρημα στο 33ο Αρχαιολογικό Συνέδριο για τις ανασκαφές στη Μακεδονία και στη Θράκη, η κ. Παϊσίδου, «αυτό που φαίνεται να ξεκλειδώνει την ταυτότητα του πολεμιστή είναι ότι το ξίφος ήταν σκόπιμα διπλωμένο, όχι σπασμένο, χαρακτηριστικό των Γότθων πολεμιστών».
Ως προς την περίοδο που έζησε και πέθανε στη Θεσσαλονίκη, με βάση τα νομίσματα που βρέθηκαν από τους πέριξ αυτού άλλους τάφους, οι επιστήμονες την τοποθετούν κάπου μεταξύ 430 με 450 μ.Χ., πριν από τα μέσα του 5ου αιώνα, την εποχή του Θεοδοσίου του Β΄ δηλαδή.
«Πιθανολογείται με βάση όλα αυτά ότι πρόκειται για Γότθο στρατιώτη, καθώς το Βυζάντιο απασχολούσε Γότθους μισθοφόρους ειδικά τις τελευταίες δεκαετίες του 4ου αιώνα και μετά», εξήγησε (ΑΠΕ-ΜΠΕ) η κ. Παϊσίδου.
«Ηταν εμπειροπόλεμοι και είχαν φήμη καλών πολεμιστών.
Στο συμπέρασμα αυτό μας οδηγεί ο τύπος του οπλισμού που βρέθηκε δίπλα στον στρατιώτη, όπως και το διπλωμένο ξίφος, δύο στοιχεία που γνωρίζαμε μέχρι τώρα μόνο από τη δυτική Ευρώπη. Στη Θεσσαλονίκη και στην ευρύτερη Μακεδονία αυτό το δίπλωμα του ξίφους συναντάται για πρώτη φορά».
Τι ακριβώς (μπορεί να) έκανε ένας Γότθος πολεμιστής στη Θεσσαλονίκη, από τη στιγμή που τα γοτθικά φύλα δεν την κατέλαβαν ποτέ και κυριάρχησαν στη κεντρική Ευρώπη και στην Ισπανία;
«Φρουρούσαν έναντι προνομίων το Βυζάντιο».
Αν έτσι έχουν τα πράγματα, δηλαδή ο νεκρός ήταν Γότθος πολεμιστής, τότε σίγουρα η αποκάλυψή του θα αποτελέσει για τους ιστορικούς του μέλλοντος αδιάψευστο μάρτυρα μιας από τις πιο μελανές σελίδες στην ιστορία της πόλης – που ήταν η φοβερή σφαγή στον Ιππόδρομο της πόλης, το 390 μ.Χ. με γοτθική εμπλοκή.
Με βάση τις ιστορικές πηγές, την εποχή του Βυζαντίου, η Θεσσαλονίκη ήταν για χρόνια βάση Γότθων μισθοφόρων, προερχομένων από γοτθικούς πληθυσμούς που είχε εγκαταστήσει ο αυτοκράτορας Θεοδόσιος στην ευρύτερη περιοχή της Βαλκανικής, για να φυλάσσουν, έναντι προνομίων, τα σύνορα της αυτοκρατορίας από εχθρικές επιδρομές.
Ελάχιστες είναι η πληροφορίες που υπάρχουν γύρω από την παρουσία τους στη Θεσσαλονίκη, πλην της καθοριστικής συμμετοχής τους στο αιματοκύλισμα του Ιπποδρόμου.
Οπως το θέτει στο βιβλίο του «Η σφαγή στον Ιππόδρομο της Θεσσαλονίκης το 390 μ.Χ.» ο ιστορικός Σωτήρης Γιάτσης, ήταν πολιτικό έγκλημα, βασισμένο στον εκβιασμό που ο αυτοκράτορας δέχθηκε από τους Γότθους μισθοφόρους του.
Κατά τις υπάρχουσες πηγές, ο επικεφαλής της γοτθικής φρουράς Βουθέριχος, με βάση διάταγμα του Θεοδοσίου Α΄ κατά της ομοφυλοφιλίας, συνέλαβε την παραμονή των αγώνων στον Ιππόδρομο για παιδεραστία έναν δημοφιλή ηνίοχο, προκαλώντας λαϊκή οργή, η οποία κορυφώθηκε με εκτεταμένα επεισόδια και το λιντσάρισμα του ίδιου του στρατηγού.
Οταν ο Θεοδόσιος, από την Ιταλία όπου βρισκόταν, πληροφορήθηκε τα γεγονότα, οργισμένος διέταξε τη γοτθική φρουρά να σφαγιαστούν όλοι οι θεατές που θα παρακολουθούσαν τις ιπποδρομίες· όπως και έγινε.
Επτά χιλιάδες άνθρωποι φέρεται να δολοφονήθηκαν τότε στον Ιππόδρομο και ως προς τα πραγματικά αίτια της εξέγερσης του πληθυσμού, ορισμένες πηγές αναφέρουν ότι ήταν τα δυσβάστακτα για τους φτωχούς πολίτες φορολογικά βάρη που συνεπαγόταν η παρουσία και συντήρηση γοτθικών στρατευμάτων στην πόλη. Οπως και αν έχει, ο πολεμιστής της πλατείας Συντριβανίου θα θυμίζει εκτιθέμενος στο Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού, εφόσον και οι εξετάσεις DNA, στις οποίες θα υποβληθούν τα οστά του, επιβεβαιώσουν από πού κρατάει η «σκούφια» του –οι μακροσκοπικές έχουν αποφανθεί– την παρουσία της φυλής του, που από τον Δούναβη κυριάρχησε στη Γερμανία και στην Ισπανία κυρίως, στη Θεσσαλονίκη, και τη συμμετοχή της στο έγκλημα που έμεινε στην Ιστορία ως η σφαγή στον Ιππόδρομο της Θεσσαλονίκης.
Εκατοντάδες παλαιοχριστιανικοί τάφοι έχουν ανακαλυφθεί και ερευνηθεί στις δύο νεκροπόλεις της βυζαντινής Θεσσαλονίκης – η μία ανατολικά των τότε τειχών της πόλης, με επίκεντρο την περιοχή Σιντριβανίου, και η άλλη στη δυτική έξοδό τους, μετά την περιοχή Βαρδαρίου και αυτήν της οδού Λαγκαδά.
Αυτός του Γότθου πολεμιστή ίσως αποδειχθεί εκ των πλέον σημαντικών.