Η πανδημία μάς επέτρεψε να γνωριστούμε λίγο καλύτερα. Οχι μόνο σε προσωπικό επίπεδο αλλά και σε συλλογικό. Ενώ τόσα άλλαξαν στη ζωή μας, η συγκατοίκηση με τον κίνδυνο φαίνεται να μη μας άλλαξε ουσιαστικά. Οπως και με την οικονομική κρίση που ξέσπασε πριν από 10 χρόνια, ο φονικός κορωνοϊός δεν μας βελτίωσε – ανέδειξε απλώς αυτό που είμαστε. Το ερώτημα είναι εάν όσα μάθαμε θα είναι χρήσιμα τώρα που αίρονται πολλοί περιορισμοί.
«Είμαστε ελεύθεροι να κάνουμε πολλά περισσότερα πράγματα», είπε χθες ο πρωθυπουργός. «Αλλά οφείλουμε να εξακολουθούμε να είμαστε προσεκτικοί, να προστατεύουμε τους εαυτούς μας, αυτούς που αγαπάμε. Και βέβαια μέσα από τη συμπεριφορά μας και την ατομική ευθύνη προστατεύουμε και το ευρύτερο κοινωνικό σύνολο». Με τον αριθμό των εμβολιασμένων να μην αρκεί ακόμη για να προστατεύσει όλη την κοινωνία, με νέες μεταλλάξεις του ιού να ανησυχούν τους ειδικούς, με την επικείμενη είσοδο πολλών επισκεπτών, με το εθνικό σύστημα υγείας και τους ανθρώπους του να δοκιμάζονται σκληρά ακόμη, η παρατήρηση/έκκληση του Κυριάκου Μητσοτάκη είναι αυτονόητη, λογική. Δεν είναι η πρώτη φορά που μιλάει για την ευθύνη του ατόμου την ώρα που η πανδημία παραμένει πολύ επικίνδυνη. Το γενικότερο πολιτικό και κοινωνικό πλαίσιο, όμως, δείχνει ότι όσα είναι αυτονόητα για κάποιους είναι απορριπτέα και θέμα προσωπικής επιλογής για άλλους.
Στην πολιτική και στην έκφρασή της στους μικρούς, ατελείωτους «εμφυλίους» στα κοινωνικά δίκτυα, το γεγονός ότι αυτά τα λέει ο πρωθυπουργός καθορίζει και το πώς πολλοί θα εκλάβουν το μήνυμα· αυτό εξαρτάται κυρίως από του πού στέκει ο καθένας στο πολιτικό φάσμα και πώς αντιλαμβάνεται τη σχέση του ατόμου με την κοινωνία.
Δηλαδή, ο πρωθυπουργός εκφράζει την υπεύθυνη θέση μιας κυβέρνησης που βασίζεται στις εισηγήσεις των ειδικών και κινείται με γνώμονα το μεγαλύτερο καλό για τα περισσότερα μέλη της κοινωνίας; Ή επιχειρεί να «φορτώσει» τις ευθύνες της κυβέρνησης και του κράτους στους πολίτες, να εξυπηρετήσει «συμφέροντα» και να περιορίσει ελευθερίες; Από την άλλη, μπορούμε να αναρωτιόμαστε εάν η αντιπολίτευση, που συνεχώς καταγγέλλει ότι η κυβέρνηση και υποτιμά τον κίνδυνο και υπερβάλλει με τα μέτρα της, θέλει να συμβάλει στην επιτυχή διαχείριση της πανδημίας ή να καρπωθεί τα όποια λάθη. Οι διαμετρικά αντίθετες απόψεις πάνω στα ίδια γεγονότα αποδεικνύουν πως η προσκόλληση στο «άσπρο-μαύρο» μάς διχάζει και ότι ο διχασμός μάς τυφλώνει.
Η καχυποψία για τις προθέσεις και την επάρκεια των υπευθύνων, καθώς και η προσωπική αλαζονεία, εκδηλώνεται στον γείτονα που αρνείται να φορέσει μάσκα ή να εμβολιαστεί, στον ιερέα που αγνοεί κανόνες και κινδύνους, σε εκδηλώσεις συλλογικής αδιαφορίας και ανυπακοής. Στη βάση αυτών των συμπεριφορών είναι η άρνηση της ατομικής ευθύνης, η νοοτροπία πως, ό,τι και αν συμβεί, φταίνε άλλοι. Γνωρίζουμε καλά αυτή τη νοοτροπία και το κόστος της. Η πανδημία δείχνει ότι ουσιαστικό ρήγμα στην κοινωνία μας είναι το πώς αντιμετωπίζει ο καθένας το ζήτημα της ατομικής ευθύνης.