Αυτή την εβδομάδα ο ουρανός της Αττικής σκοτείνιασε από άλλη μια μεγάλη, καταστροφική ανεξέλεγκτη δασική πυρκαγιά. Όσο περνάν τα χρόνια, οι πυρκαγιές θα γίνονται περισσότερες, μεγαλύτερες και θα αρχίζουν πιο νωρίς κάθε χρόνο. Ο ουρανός θα σκοτεινιάζει ολοένα και πιο συχνά. Αυτή είναι μια από τις πιο ξεκάθαρες, καλά κατανοητές και για τη χώρα μας πιο άμεσες συνέπειες της κλιματικής αλλαγής. Η αύξηση της μέσης θερμοκρασίας του πλανήτη κάνει τις συνθήκες πιο ευνοϊκές για τις δασικές πυρκαγιές (και στη χώρα μας αλλά και αλλού) και στο μέλλον θα τις κάνει ακόμα ευνοϊκότερες.
Αυτή την εβδομάδα, επίσης, το International Energy Agency (ΙΕΑ), ένας διεθνής οργανισμός στον οποίο συμμετέχουν 30 κράτη-μέλη του ΟΟΣΑ (και η Ελλάδα), δημοσίευσε μια έκθεση που περιγράφει πώς ο τομέας της ενέργειας θα μπορέσει να φτάσει τις εκλύσεις των αερίων που προκαλούν το φαινόμενο του θερμοκηπίου στο μηδέν μέχρι το 2050. Αυτός είναι ένας στόχος που πολλές ανεπτυγμένες χώρες έχουν θέσει, ώστε η ανθρωπότητα να καταφέρει να περιορίσει την αύξηση της θερμοκρασίας του πλανήτη στον +1,5 βαθμό Κελσίου (από τη θερμοκρασία της εποχής που άρχιζε η βιομηχανική επανάσταση) και με αυτό τον τρόπο να αποφύγει τις καταστροφικές συνέπειες στην οικονομία, την ευημερία και τον τρόπο ζωής όλων των ανθρώπινων κοινωνιών στη Γη που θα έρθουν αν η θερμοκρασία αφεθεί να αυξηθεί πολύ περισσότερο.
Η έκθεση περιγράφει περίπου 400 σημαντικές παρεμβάσεις σε όλους τους κρίκους της ενεργειακής αλυσίδας, από την παραγωγή μέχρι την κατανάλωση. Μέχρι το 2030, λέει, πρέπει να πολλαπλασιαστούν δραματικά οι εγκασταστάσεις ΑΠΕ στη Γη. Από το 2030 και μετά θα πρέπει να επενδύονται $4 τρις το χρόνο σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας το χρόνο (από περίπου 1$ τρις τώρα). Από το 2035 και μετά πρέπει να σταματήσει η πώληση ΙΧ που καίνε βενζίνη ή πετρέλαιο. Μέχρι το 2050 το 86% των αυτοκινήτων στο δρόμο πρέπει να είναι ηλεκτρικά. Μέχρι το 2040 πρέπει να κλείσουν όλα τα εργοστάσια παραγωγής ενέργειας που καίνε άνθρακα (λιγνίτη, λιθάνθρακα κλπ) ή πετρέλαιο. Μέχρι το 2050 το 85% των κτιρίων στον κόσμο πρέπει είναι ενεργειακά ουδέτερα (από λιγότερο του 1% σήμερα). Είναι σοβαρές αλλαγές αυτές. Όπως αναφέρει η έκθεση, η επίτευξη του στόχου θα χρειαστεί “την πλήρη μεταμόρφωση του παγκόσμιου ενεργειακού συστήματος”.
Τρία πράγματα αξίζει να σχολιάσουμε εδώ. Πρώτον, αυτές οι παρεμβάσεις είναι ραγδαίες και εξαιρετικά δαπανηρές, αλλά δεν είναι “σπατάλες”. Εκτός από το ότι αποτελούν μια τελευταία, μοναδική ευκαιρία να γλιτώσουμε το γιγάντιο κόστος της κατάρρευσης του ανθρώπινου πολιτισμού, αν η θερμοκρασία αφεθεί να σκαρφαλώσει στο +3, το +4 ή και παραπάνω (γιατί κατά κει πάει τώρα), αποτελούν και μια πρωτοφανή ευκαιρία για ανάπτυξη. Όλες αυτές οι επενδύσεις στην πλήρη αλλαγή του παγκόσμιου ενεργειακού συστήματος θα δημιουργήσουν εκατομμύρια νέες θέσεις εργασίας σε τομείς αιχμής, ένα πρωτοφανές στην ιστορία της ανθρωπότητας win-win που, αν πετύχει, θα ορίσει την επιβίωση και την ευημερία του είδους μας μέχρι το τέλος του αιώνα, τουλάχιστον.
Δεύτερον, πέραν όλων των άλλων, αυτές οι παρεμβάσεις δεν στοχεύουν μόνο στην διαφύλαξη του ενεργειακού status quo, αλλά προβλέπουν και την επέκταση της πρόσβασης σε ηλεκτρική ενέργεια και στους σχεδόν 800 εκατομμύρια ανθρώπους που σήμερα δεν έχουν. Γιατί τέτοιες παρεμβάσεις δεν έχουν αποκλειστικό στόχο το να πάμε τις εκλύσεις στο μηδέν, αλλά και το να διατηρηθεί το επίπεδο ζωής που οι άνθρωποι στις πλούσιες χώρες έχουμε συνηθίσει, χωρίς εκπτώσεις και θυσίες, και μάλιστα να επεκταθεί και στους υπόλοιπους.
Τρίτο και, ίσως σημαντικότερο: πολλοί στέκονται απέναντι στις τιτάνιες αλλαγές που περιγράφει η έκθεση με κάτι που μοιάζει με παιδιάστικο πείσμα, ή με άρνηση. “Οι άνθρωποι στον κλάδο της ενέργειας δεν έχουν συλλάβει το μέγεθος της ζημιάς που έρχεται προς το μέρος τους”, όπως έγραψε ο Ακσάτ Ραθί του Bloomberg τις προάλλες. Πολλοί μοιάζουν να μην συνειδητοποιούν τι συμβαίνει, τι πρέπει να συμβεί, ή τι θα γίνει αν δεν συμβούν αυτά που πρέπει να συμβούν. Για παράδειγμα, τα τελευταία χρόνια παρακολουθούμε αποσβολωμένοι όλη αυτή τη συζήτηση για τους υδρογονάνθρακες που ενδέχεται να υπάρχουν στο Αιγαίο. Πολλοί εξακολουθούν μιλάνε γι’ αυτό λες και πρόκειται για ένα πραγματικό θέμα. Δεν πρόκειται για πραγματικό θέμα. Οι υδρογονάνθρακες του Αιγαίου, αν υπάρχουν, δεν πρόκειται ποτέ να αντληθούν στην επιφάνεια για να καούν για την παραγωγή ενέργειας ή για οποιονδήποτε άλλο λόγο. Το να ασχολείται οποιοσδήποτε με οποιαδήποτε προεργασία ή έρευνα για να βρεθούν είναι σπατάλη χρόνου και πόρων. Το ίδιο ισχύει για όλα τα ανεκμετάλλευτα κοιτάσματα ορυκτών καυσίμων στον κόσμο. Η έκθεση το λέει ξεκάθαρα: δεν θα τα χρειάζεται κανένας. Αν είναι να μην καούμε όλοι, θα πρέπει να μείνουν όλα ανεκμετάλλευτα. Κάποιοι το έχουν καταλάβει και το έχουν πάρει απόφαση. Πολλές από τις μεγάλες εταιρείες ενέργειας που δραστηριοποιούνται στη χώρα μας, ακόμα και εταιρείες που έχουν τη λέξη “Πετρέλαιο” στο όνομά τους, έχουν ήδη αρχίσει να σχεδιάζουν προγράμματα απεμπλοκής από το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο και την ανάπτυξη νέων δραστηριοτήτων. Πρέπει να επιταχύνουν αυτή την προσπάθεια, και να εξαφανίσουν τις φωνές άρνησης και παιδιάστικου πείσματος εντός τους το συντομότερο.
Βέβαια, αξίζει να υπενθυμίσουμε ότι είναι απίστευτα, αδιανόητα δύσκολο να γίνουν όλα αυτά μέσα στα επόμενα 30 χρόνια. Μάλιστα, όπως η υπολογίζει η μελέτη, περίπου η μισή από τη μείωση στις εκλύσεις θα έρθει αναγκαστικά από τεχνολογίες που δεν υπάρχουν ακόμη, όπως η χρήση “καθαρού” υδρογόνου (που σήμερα δεν υπάρχει τρόπος να παρασκευαστεί με αποδοτικό και φτηνό τρόπο), από πολύ πιο αποδοτικές μπαταρίες από αυτές που έχουμε σήμερα, από νέα συνθετικά καύσιμα για αεροσκάφη ή πλοία, και από τη η δέσμευση ικανής ποσότητας CO2 που θα εκλύεται από διεργασίες που δεν θα μπορέσουν να αντικατασταθούν, με τεχνολογίες που δεν υφίστανται σήμερα. Επιπλέον, όλα τα παραπάνω αφορούν μόνο την παραγωγή ενέργειας -υπάρχει άλλο ένα 30-40% των εκλύσεων αερίων του θερμοκηπίου που προέρχεται από άλλα πράγματα, όπως την παραγωγή πραγμάτων απαραίτητων για τον πολιτισμό μας (κρέας, χάλυβας, τσιμέντο) τα οποία ως τώρα δεν έχει βρεθεί τρόπος να παράγονται χωρίς σοβαρές εκλύσεις αερίων του θερμοκηπίου.
Πρέπει να βρεθούν αυτοί οι τρόποι. Και πρέπει να γίνουν όλα όσα προβλέπει η έκθεση του ΙΕΑ και πρέπει να είμαστε όλοι προετοιμασμένοι γι’ αυτές τις αλλαγές και να γίνουμε όλοι φανατικοί υποστηρικτές τους και, επιπλέον, να ξέρουμε ότι παρ’ όλα αυτά οι σκοτεινιασμένοι από την κάπνα ουρανοί θα συνεχίσουν να είναι συχνοί τις επόμενες δεκαετίες. Ότι αυτό δεν το γλιτώνουμε. Ότι η μεγάλη μάχη είναι για να μη γίνουν αυτοί οι ουρανοί μόνιμοι. Ότι παλεύουμε για να μη γίνει η ίδια η ζωή στη χώρα μας, στα σπίτια μας, αφόρητη.