Είμαι βέβαιος ότι ο τίτλος σας προκάλεσε ενδιαφέρον. Αν επιπλέον σας δηλώσω ότι το σημερινό θέμα θα στενοχωρήσει πολλούς, γιατί θίγω ένα από τα πλέον ακλόνητα taboo της ελληνικής κοινωνίας, είμαι σίγουρος ότι θα σας έχω κεντρίσει την περιέργεια. Αυτά σαν ένα μικρό teaser. Πάμε τώρα στην ιστορία του τίτλου.
Ο Milton Bradley όταν πέθανε ήταν εκατομμυριούχος, αλλά πιθανότατα θα πέθαινε άσημος και φτωχός αν η μοίρα δεν του σκάρωνε ένα περίεργο παιχνίδι που κόντεψε να τον οδηγήσει στην οικονομική καταστροφή. Το 1860 ήταν προεκλογικό έτος για τις ΗΠΑ. Ενας σχετικά άγνωστος δικηγόρος, ο Abraham Lincoln, ήταν υποψήφιος των Ρεπουμπλικανών για το προεδρικό αξίωμα. Ο Bradley τότε, είχε επενδύσει όλα του τα χρήματα σε ένα μικρό λιθογραφείο και είχε την έμπνευση να τυπώσει και να πουλάει αφίσες με τη φωτογραφία του Lincoln. Οι πωλήσεις πήγαιναν καλά, γιατί όλοι ήθελαν να δουν το πρόσωπο του υποψηφίου. Στη μέση της προεκλογικής εκστρατείας, ο Lincoln αποφάσισε να… αφήσει γενειάδα, οπότε οι τυπωμένες αφίσες ήταν πλέον άχρηστες! Οι πελάτες ζητούσαν επιστροφή χρημάτων και ο Bradley αφού έκαψε όσες αφίσες είχε, αντιμετώπιζε το φάσμα της πτώχευσης. Μπροστά στην καταστροφή αναγκάστηκε να χρησιμοποιήσει το λιθογραφείο του και τα υλικά του για να δημιουργήσει ένα επιτραπέζιο παιχνίδι, το οποίο ονόμασε The Checkered Game of Life. Το παιχνίδι είχε άμεση επιτυχία. Ο ίδιος, σε μια 2ήμερη επίσκεψη στη Νέα Υόρκη, κατάφερε να πουλήσει μερικές εκατοντάδες, ενώ το 1861 πούλησε περισσότερα από 45.000 παιχνίδια, ρεκόρ για την εποχή εκείνη. Μετά την απρόσμενη επιτυχία του, συνέχισε να δημιουργεί επιτραπέζια παιχνίδια και τελικά η εταιρεία του εξαγοράστηκε από την εταιρεία-κολοσσό Hasbro.
Αυτή είναι σε συντομία η ιστορία του Milton Bradley, ο οποίος απέτυχε χωρίς να φταίει, γιατί ο Lincoln άφησε στη μέση της προεκλογικής περιόδου γενειάδα. Το δίδαγμα είναι απλό. Μόνο μέσα από τις αποτυχίες μαθαίνει κανείς. Πολλές φορές οι επιτυχίες σε τυφλώνουν.
Πάμε τώρα στο taboo. Είναι οι Πανελλήνιες Εξετάσεις! Παρένθεση. Η ιστορία των Πανελληνίων Εξετάσεων ξεκινάει το 1964 σαν Ακαδημαϊκό Απολυτήριο. Η κατανομή των υποψηφίων για το 1965 και 1966 έγινε στους ηλεκτρονικούς υπολογιστές της Εθνικής Στατιστικής Υπηρεσίας. Το 1967 με το Α.Ν. 40/1967 η κατανομή άλλαξε. Η υλοποίηση της κατανομής των υποψηφίων ανάλογα με τις προτιμήσεις των στις διάφορες σχολές, ήταν ένα εξαιρετικά δύσκολο πρόβλημα με τα μέσα που διέθετε η χώρα τότε. Ανέλαβα την υλοποίηση της κατανομής και πληρώθηκα τότε (1967) το τεράστιο ποσό των 100.000 δραχμών για ένα πρόγραμμα που έγραψα και εκτελέστηκε με επιτυχία στον ηλεκτρονικό υπολογιστή της Control Data που ήταν εγκατεστημένος στον ΟΓΑ. Το ίδιο πρόγραμμα χρησιμοποιήθηκε για πολλά χρόνια μετά στον υπολογιστή του υπουργείου Παιδείας. Κλείνει η παρένθεση.
Η εισαγωγή στο πανεπιστήμιο ήταν ανέκαθεν το όνειρο όλων των γονιών στην Ελλάδα. Πριν από την καθιέρωση του Ακαδημαϊκού Απολυτηρίου το 1964, οι εξετάσεις για την εισαγωγή ήταν γενικά φαλκιδευμένες. Στα σαλόνια κυκλοφορούσε το όνομα του «κυρ Αντώνη», ο οποίος έναντι ενός σοβαρού ποσού, μπορούσε να εξασφαλίσει στο παιδί την πολυπόθητη είσοδο στο πανεπιστήμιο. Ηταν τόση η τιμιότητα του κυρ Αντώνη που αν δεν κατάφερνε να βάλει τον κανακάρη στη σχολή, επέστρεφε τα χρήματα που είχε πάρει. Πραγματικό «Money back guarantee»! Ακριβώς για τον λόγο αυτό η κάθε καλή μαμά τον σύστηνε στις φίλες της. Πέρασαν αρκετά χρόνια μέχρι που αποκαλύφθηκε ότι ο κυρ Αντώνης δεν έκανε απολύτως τίποτα! Επαιρνε τα λεφτά προκαταβολικά και αν το παιδί έμπαινε στο πανεπιστήμιο, τα κρατούσε. Αν δεν έμπαινε, έλεγε μια δικαιολογία και επέστρεφε τα λεφτά! Η εφευρετικότητα του Ελληνα στην κομπίνα είναι μοναδική.
Είναι τέτοια η πρεμούρα του Ελληνα γονιού να πάρει το βλαστάρι του «ένα χαρτί», που το έχουν καλλιεργήσει και εκμεταλλευτεί όλοι οι πολιτικοί μας. Σας παραθέτω ένα απόσπασμα από προεκλογική ομιλία: «…θα καταργήσουμε τις Πανελλήνιες Εξετάσεις για τα λύκεια και για τα πανεπιστήμια. Διαβεβαιώνω τη Ν.Δ. ότι γνωρίζουμε ακριβώς τι θα κάνουμε με τα νιάτα της πατρίδας μας. Η δική μας αρχή είναι ότι ο κάθε νέος έχει δικαίωμα στις σπουδές και η πολιτεία έχει υποχρέωση να τις παράσχει». Αν νομίζετε ότι η δήλωση αυτή είναι πρόσφατη είστε γελασμένοι. Είναι απόσπασμα από τον προεκλογικό λόγο του Ανδρέα Παπανδρέου στις 15 Οκτωβρίου 1981 στην Αθήνα. Το 2018 ύστερα από 37 χρόνια ο τότε άχαστος πρωθυπουργός (κακέκτυπο του Ανδρέα Παπανδρέου) αναγγέλλει ότι θα καταργηθούν οι Πανελλήνιες Εξετάσεις για να συμπληρώσει ο αρμόδιος υπουργός Παιδείας «ότι ακόμα δεν γνωρίζουμε πώς θα γίνει αυτό». Το πόσο ευαίσθητο σημείο είναι αυτό το θέμα φαίνεται από το γεγονός ότι από τη μεταπολίτευση και μετά έχουν γίνει περίπου 40 αλλαγές στις εξετάσεις!
Κάθε χρόνο διαπιστώνω με λύπη το ίδιο πρόβλημα. Οταν διεξάγονται οι Π.Ε., είναι το ΘΕΜΑ που κυριαρχεί στην Ελλάδα. Οι εφημερίδες αφιερώνουν πρωτοσέλιδα και ολόκληρες εσωτερικές σελίδες για τα θέματα των εξετάσεων. ΤΑ ΝΕΑ (12/5/2021) είχαν ολόκληρο τετρασέλιδο με «Ολα τα SOS θέματα για τα μαθήματα» των Πανελλαδικών 2021. Η Εκκλησία απευθύνει ειδικές προσευχές για την επιτυχία των υποψηφίων και τους ευλογεί τα στυλό για να γράψουν σωστά! Οι τηλεοράσεις βρίσκονται έξω από τα σημεία που γίνονται οι εξετάσεις για να μας δώσουν την «ατμόσφαιρα» και να πάρουν δηλώσεις από τον πρώτο υποψήφιο που θα βγει από την αίθουσα. Οι γονείς περιμένουν υπομονετικά να βγει το βλαστάρι τους για να μάθουν αμέσως «πώς έγραψε». Γονείς «υποδεικνύουν» τις απαντήσεις στην Κεντρική Επιτροπή Εξετάσεων! Αντιγράφω από το ρεπορτάζ του Απόστολου Λακασά στην «Κ» της 23ης Ιουνίου 2020: «Γονείς υποδεικνύουν τον τρόπο βαθμολόγησης των γραπτών στην Κεντρική Επιτροπή Εξετάσεων (ΚΕΕ), ώστε να μη χάσουν μονάδες τα παιδιά τους στις Πανελλαδικές Εξετάσεις. Εως τώρα υπάρχουν σχετικές παρεμβάσεις γονέων για θέματα στην Κοινωνιολογία και στη Βιολογία Προσανατολισμού. Μεταξύ αυτών, οι γονείς αμφισβητούν την ορθότητα των ενδεδειγμένων απαντήσεων από τα φροντιστήρια, τα οποία εμφανίζονται να αποκτούν θεσμικό ρόλο στη διαδικασία των Πανελλαδικών Εξετάσεων. Ειδικότερα, με επιστολές που κοινοποιούνται και αναπαράγονται στο Διαδίκτυο, γονείς σχολιάζουν ενδεικτικές λύσεις στα θέματα των Πανελλαδικών· ο προφανής λόγος είναι πως τα παιδιά τους έχουν απαντήσει διαφορετικά…».
Παρακαλώ διαβάστε ξανά το απόσπασμα. Είναι τόσο τραγικά αυτά που περιγράφει, αλλά κανένας δεν αντιδρά γιατί έτσι συνηθίσαμε. Οι γονείς αμφισβητούν την Επιτροπή, αλλά αμφισβητούν και τα «θεσμικά» φροντιστήρια που οι ίδιοι ακριβοπλήρωσαν, προκειμένου να δικαιώσουν τα παιδιά τους!
Ολη αυτή η ατμόσφαιρα μόνο καλό δεν κάνει στα παιδιά. Τους δημιουργεί ένα αφόρητο άγχος που είναι βέβαιο ότι επηρεάζει και την απόδοσή τους. Δεν γνωρίζω άλλη χώρα όπου να συμβαίνουν αυτά τα πράγματα. Αλλά ακόμα και στην Ελλάδα, όταν διεξάγονται οι εξετάσεις για το International Baccalaureate που αφορούν νέους που θέλουν να σπουδάσουν στο εξωτερικό, δεν το παίρνει κανείς χαμπάρι, εκτός φυσικά από τους ενδιαφερομένους. Ούτε τηλεοράσεις, ούτε εφημερίδες, ούτε προσευχές, λες και αυτά είναι παιδιά ενός κατώτερου θεού.
Ενα παιδί 18 χρόνων πρέπει να μπορεί να φροντίσει τον εαυτό του και η τυχόν πίεση από τους γονείς του μόνο κακό μπορεί να του κάνει. Τους επιτρέπουμε να ψηφίζουν, τους δίνουμε το δικαίωμα ζωής και θανάτου με το δίπλωμα οδήγησης από τα 16 χρόνια τους. Μήπως πρέπει να τους δώσουμε και το δικαίωμα της αποτυχίας σε κάποιες εξετάσεις της ζωής τους, χωρίς να τους δημιουργούμε πρόσθετα ψυχολογικά προβλήματα.
Ομολογώ ότι δεν γνωρίζω πώς μπορεί να διορθωθεί αυτή η κατάσταση. Ενα όμως είναι βέβαιο. Οτι με την υπερβολική πίεση δεν αφήνουμε τα παιδιά μας να ωριμάσουν και να είναι έτοιμα για τη ζωή, η οποία θα τους επιφυλάξει πολλές δυσκολίες και αποτυχίες.
Ας τους παραχωρήσουμε το δικαίωμα στην αποτυχία. Μπορεί να είναι για το καλό τους!
ΥΓ.: Ο Sir Winston Churchill μπήκε οριακά στη Στρατιωτική Σχολή με την τρίτη προσπάθεια, αφού απέτυχε τα δύο προηγούμενα χρόνια. Αποφοίτησε από τους πρώτους και έσωσε την Ευρώπη!
* Ο κ. Ανδρέας Δρυμιώτης είναι σύμβουλος επιχειρήσεων.