Μέρες τώρα με τριγυρίζει ο στίχος από το υπέροχο τραγούδι του Πορτοκάλογλου. Αν και πάντα θεωρούσα την κατηγοριοποίηση σε γενιές ισοπεδωτική. Είναι ένα πρώτης τάξεως άλλοθι για να αποφύγεις το βάρος της ατομικής ευθύνης. Απ’ την άλλη, είναι ένα είδος κοινωνικής ένταξης μέσα από κοινές εμπειρίες που ξεπερνούν τη θέλησή σου, τις επιθυμίες σου, τη δύναμη ή την αδυναμία του χαρακτήρα σου. Η γενιά του πατέρα μου έζησε τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, την Κατοχή και τον Εμφύλιο. Δεν τα έζησαν όλοι με τον ίδιο τρόπο και δεν επηρέασαν όλους με τον ίδιο τρόπο. Ομως ακόμη και οι ατομικές τους διαφορές είχαν κοινές αναφορές.
Κάνω μια υπόθεση εργασίας. Κάθε γενιά, εντός ορίων ηλικίας, σημαδεύεται από τα προβλήματα με τα οποία συγκρούσθηκε. Κυρίως στην περίοδο της διαμόρφωσης του χαρακτήρα, πριν από την ωριμότητα. Και αναρωτιέμαι ποια προβλήματα –όχι ατομικά, συλλογικά– αντιμετώπισε η γενιά της μεταπολίτευσης. Ευτυχώς δεν έζησε πόλεμο, δεν έζησε τη φρίκη του εμφύλιου σπαραγμού και δεν έζησε πείνα. Οικονομικές ανισότητες υπήρχαν, όμως δεν υπήρχε η εξαθλίωση της δεκαετίας του ’50. Ζητιάνοι υπήρχαν στην Αθήνα, όμως συνάντησα για πρώτη φορά στη ζωή μου άστεγο όταν πήγα στο Παρίσι ως φοιτητής στα μέσα της δεκαετίας του ’70.
Η γενιά της μεταπολίτευσης είναι η πρώτη γενιά που έζησε τη μεταμόρφωση της νεότητας σε ιερή αγελάδα του δυτικού κόσμου. «Οι νέοι έχουν πάντα δίκιο αφού σ’ αυτούς ανήκει το μέλλον». «Οι γονείς είναι ένοχοι αφού το παρελθόν είναι ένοχο». Εκτός όλων των άλλων, είναι η πρώτη γενιά που θεώρησε ότι το πανεπιστημιακό πτυχίο δεν είναι υποχρέωση, αλλά δημοκρατικό δικαίωμα. Οταν φτάνεις να πάρεις το «χαρτί», δεν είσαι απόφοιτος. Είσαι αδιόριστος και διεκδικείς τα δικαιώματά σου.
Είναι η γενιά των στερεοτύπων. Για να καλύψει το έλλειμμα της δικής της εμπειρίας καλύφθηκε πίσω από εμπειρίες που δεν της ανήκαν, όμως της έδιναν την ψευδαίσθηση ότι συγκρούεται με προβλήματα. Τη χρειαζόταν τη σύγκρουση για να υπάρξει. Ετσι εξηγείται η αντοχή του φαντάσματος του Εμφυλίου σε φοιτητές της δεκαετίας του ’80, έτσι εξηγείται η αντοχή της διχοτομίας «Αριστερά – Δεξιά», έτσι εξηγείται και εκείνο το γελοίο σύνθημα των «Αγανακτισμένων», «Η χούντα δεν τέλειωσε το ’73». Ηθελαν να ζήσουν τον μύθο τους. Μόνον που δεν ήταν δικός τους. Οπότε έκαναν ό,τι τους είχαν μάθει οι δάσκαλοί τους, να αποστηθίζουν κείμενα.
Είναι η γενιά μιας Ελλάδας που δεν αντιμετώπισε κανένα υπαρξιακό πρόβλημα, όπως πόλεμο, εμφύλιο ή χούντα. Η γενιά της μεζονέτας. Μια ανέμελη γενιά που όταν κλήθηκε να αντιμετωπίσει ένα πραγματικό πρόβλημα, την οικονομική κατάρρευση και την αποβολή από την Ευρώπη, οχυρώθηκε πίσω από στερεότυπα. Δυστυχώς γι’ αυτήν, όπως και για εμάς, όταν προέκυψε το πρόβλημα είχε έρθει η ώρα της να διαχειρισθεί τις τύχες της χώρας και αποδείχθηκε άοπλη.
Είναι η πρώτη γενιά που δεν μπόρεσε να κληροδοτήσει στα παιδιά της την πρόοδο, ως στόχο ζωής, που η ίδια κληρονόμησε. Είναι η γενιά που μετέτρεψε την αντίληψη περί προόδου σε ένα ιερό κειμήλιο χωρίς ζωή. Πριν από την κατάρρευση του 2010 ζήσαμε τις καταστροφές του 2008, όπου η γενιά της μεταπολίτευσης απέδειξε, χωρίς να το παραδεχθεί η ίδια, ότι το κληροδότημά της ήταν ο κοινωνικός κυνισμός και ο μηδενισμός.
Η αδυναμία της σημερινής Αριστεράς να οργανώσει τον βηματισμό της, η κακοφωνία της αντιπολίτευσης οφείλεται στην ταύτισή της με τη χαμένη γενιά της μεταπολίτευσης. Οταν ο Τσίπρας αναφέρεται στους «νέους» –ούτε κι εγώ ξέρω πόσες φορές τους επικαλέστηκε προχθές στη Βουλή– νομίζει πως ο σημερινός νέος σκέφτεται όπως σκεφτόταν αυτός όταν ήταν νέος. Τότε που προτιμούσε την κατάληψη από τη Γεωδαισία. Δεν είναι απαραιτήτως κακό. Απλώς είναι εκτός τόπου και χρόνου.
Η διαφορά είναι μετρήσιμη. Είναι η διαφορά ανάμεσα στην προθυμία των νεότερων ηλικιών να εμβολιασθούν και στις κόνξες των εξηντάρηδων+. Ναι, γι’ αυτό με τριγυρίζει ο στίχος του Πορτοκάλογλου τόσες μέρες τώρα.