Η είδηση ανέφερε την αντίθεση του Συλλόγου Ιδιοκτητών Ενοικιαζομένων Διαμερισμάτων και Δωματίων Ψαχνών στο κλείσιμο δύο τμημάτων του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών (ΕΚΠΑ) στην Εύβοια. Τι ακριβώς είναι αυτά τα δύο τμήματα που αναστάτωσαν τον δραστήριο, όπως θα δούμε στη συνέχεια, σύλλογο; Περιλαμβάνονται σε έναν κατάλογο 37 τμημάτων που ιδρύθηκαν το 2019 από την κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ. Ολα (πλην ενός) υπάρχουν μόνο στα χαρτιά. Σε όλες τις περιπτώσεις, χωρίς εξαίρεση, δεν χρησιμοποιήθηκαν για την ίδρυσή τους ακαδημαϊκά κριτήρια, ούτε υπήρξαν μελέτες σκοπιμότητας ή βιωσιμότητας.
Επί παραδείγματι, ουδείς αναρωτήθηκε πώς θα επηρεάσει η ίδρυση τμήματος «διατροφής και διαιτολογίας» στα Ψαχνά τα εννέα αντίστοιχα πανεπιστημιακά τμήματα που λειτουργούν ήδη στη χώρα. Για να γίνει πιο συγκεκριμένο: τι συνέπειες θα έχει για το υψηλού επιπέδου τμήμα «τροφίμων και διατροφής» του Πανεπιστημίου Αιγαίου, που λειτουργεί στη Λήμνο, η λειτουργία ενός τμήματος με το ίδιο αντικείμενο μόλις 90 χλμ. από το κέντρο της Αθήνας;
Σε αυτό το σημείο πρέπει να επισημανθεί κάτι που αποσιωπάται σχετικά με την άκριτη σπορά πανεπιστημιακών τμημάτων το 2019: καταλήξαμε στην περαιτέρω γιγάντωση των ΑΕΙ που βρίσκονται στα μεγάλα αστικά κέντρα της χώρας εις βάρος κυρίως ακριτικών πανεπιστημίων. Εν μια νυκτί το 2019, και μέσω βουλευτικών τροπολογιών της τελευταίας στιγμής, διεγράφησαν εθνικές στρατηγικές δεκαετιών που βρίσκονταν πίσω από την ίδρυση πανεπιστημίων όπως αυτά του Αιγαίου ή του Δημοκριτείου στη Θράκη. Ηταν σε αυτό το πλαίσιο που βρέθηκε και το Πανεπιστήμιο Αθηνών –ένα όνομα-κράχτης ως προς την ποιότητα και την επιστημονική βαρύτητα– στα Ψαχνά Ευβοίας. Εκεί είχε ιδρυθεί το 1986 το ΤΕΙ Χαλκίδας, που το 2013 έγινε ΤΕΙ Στερεάς Ελλάδας και το 2019 εντάχθηκε στο ΕΚΠΑ.
Ο σύλλογος ιδιοκτητών των ενοικιαζομένων στα Ψαχνά που διαμαρτύρεται για τα δύο τμήματα έχει μια ιστοσελίδα στο Διαδίκτυο (psachna.gr) που δείχνει υψηλό επαγγελματισμό. Εκεί βρίσκονται καταγεγραμμένα όλα τα ακίνητα των μελών του συλλόγου που προσφέρονται προς ενοικίαση στην περιοχή με φωτογραφίες και στοιχεία. Είναι σαφές ότι οι άνθρωποι κάνουν με σοβαρότητα τη δουλειά τους. Είναι περισσότερο σαφές, όμως, ότι παρά τον επαγγελματισμό τους δεν δικαιούνται να έχουν άποψη για τα ακαδημαϊκά κριτήρια αποφάσεων που αφορούν την τύχη ενός πανεπιστημιακού τμήματος.
Το κρίσιμο ερώτημα που τίθεται από την παρέμβαση του συλλόγου είναι τι είδους ανάπτυξη περιμένουμε από ένα πανεπιστημιακό τμήμα. Σε μικρές πόλεις είναι σαφές ότι οι τοπικές κοινωνίες προσβλέπουν στα οφέλη που συνδέονται αποκλειστικώς με τη διαμονή και την εστίαση. Είναι χαρακτηριστική η φράση πολλών δημοτικών αρχόντων που ζητούν την ίδρυση πανεπιστημιακών τμημάτων λέγοντας: «Εμείς ένα τμήμα θέλουμε ας διαλέξει το υπουργείο Παιδείας τι τμήμα θα μας στείλει».
Το πανεπιστήμιο δεν είναι, ωστόσο, μόνο καφετέριες και ενοικιαζόμενα για τους φοιτητές. Είναι χαρακτηριστικό το παράδειγμα του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας. Βρίσκεται σε μια περιοχή που καλείται να αλλάξει εντελώς το μοντέλο αναπτύξεως που βασίστηκε επί δεκαετίες στον λιγνίτη. Το ΑΕΙ μπορεί να εξελιχθεί σε βασικό πυλώνα αναπτύξεως. Το επιστημονικό δυναμικό και οι απόφοιτοί του αποτελούν εκ των πραγμάτων πόλο έλξεως εταιρειών. Εάν μάλιστα γίνει δεκτή από την Ε.Ε. η επενδυτική πρόταση της Περιφέρειας Δυτικής Μακεδονίας για την ανάπτυξη τεχνολογίας υδρογόνου και την ευρεία καθημερινή χρήση του στην περιοχή, το πανεπιστήμιο θα έχει βασικό ρόλο στην υλοποίηση.
Γενικότερα, πάντως, η πιο καλή απάντηση για τον τρόπο που μπορούν να συμβάλουν τα πανεπιστήμια στην ανάπτυξη όλης της χώρας είναι οι διατάξεις για τις εταιρείες τεχνοβλαστούς που περιέχονται σε νομοσχέδιο που βρίσκεται στο στάδιο διαβουλεύσεως. Συντάχθηκε από το υπουργείο Ανάπτυξης (Χρίστος Δήμας) και το υπουργείο Παιδείας. Οι εταιρείες τεχνοβλαστοί έχουν στόχο να αξιοποιήσουν εμπορικά τα ερευνητικά αποτελέσματα, τις ευρεσιτεχνίες που παράγονται στα πανεπιστημιακά και ερευνητικά κέντρα της χώρας. Η χώρα μας είναι ουραγός στην εκμετάλλευση αυτής της γνώσεως. Με το νομοσχέδιο απλοποιούνται διαδικασίες, διευκολύνονται οι ερευνητές, ξεκαθαρίζεται η ιδιοκτησία επί των δικαιωμάτων διανοητικής ιδιοκτησίας, δίνονται κίνητρα σε ερευνητές να κάνουν το επόμενο βήμα αξιοποιώντας την έρευνά τους. Ουσιαστικά, ενθαρρύνεται κατά πολύ η δημιουργία νέων εταιρειών τεχνοβλαστών. Εάν όλα πάνε καλά, την επόμενη δεκαετία ο σύλλογος ιδιοκτητών ενοικιαζομένων κάποιας περιοχής θα γνωρίζει ότι, εκτός από τους φοιτητές, θα προσβλέπει και στους εργαζομένους στις επιχειρήσεις που θα έχουν ιδρυθεί με πυρήνα τη γνώση που θα έχει παραχθεί στο πανεπιστήμιο.
* Ο κ. Αγγελος Συρίγος είναι υφυπουργός Παιδείας και Θρησκευμάτων, βουλευτής Ν.Δ. Α΄ Αθηνών, αν. καθηγητής Διεθνούς Δικαίου και Εξωτερικής Πολιτικής στο Πάντειο Πανεπιστήμιο.