«Ονομάσαμε το περιοδικό “Θράκα» γιατί πάνω στα κάρβουνα ψήνονται οι μεζέδες. Στα τσίπουρα αυτά η μεταξύ μας τριβή απέδωσε πολύ καλές ιδέες». Είναι ο εμπνευσμένος τρόπος με τον οποίον αυτοσυστήνεται η ομάδα που εκδίδει το περιοδικό «Θράκα». Δεν έχω αντίρρηση ότι οι μεζέδες και τα τσίπουρα έχουν συμβάλει τα μάλα στη βαριά βιομηχανία του τόπου, τον πολιτισμό εννοώ. Ελπίζω μόνον η παρέα να έχει χορτάσει από έμπνευση και να μην ξοδέψει σε τσίπουρα και μεζέδες τις 7.000 ευρώ που της χορήγησε γενναιόδωρα το υπουργείο Πολιτισμού. Πόσους μεζέδες να φας, πόσα τσίπουρα να πιεις και πόση τριβή να αντέξεις; Το ποσό αυτό είναι μέρος των 446.000 ευρώ που διέθεσε το υπουργείο για την ενίσχυση των γραμμάτων και του βιβλίου. Αρκεί μια σύντομη ματιά στον κατάλογο με τις χορηγούμενες οργανώσεις για να διαπιστώσεις ποια αντίληψη επικρατεί στο υπουργείο για τα γράμματα και το βιβλίο.
Θα μου πείτε υπάρχει η «θεωρία της κινητικότητας». Τη θεωρία αυτή διατύπωσε, σε εκλαϊκευμένη μορφή, ο υφυπουργός Ν. Γιατρομανωλάκης, αρμόδιος για θέματα σύγχρονου πολιτισμού. Ηταν η απάντησή του στην απορία των εκδοτών για τους λόγους για τους οποίους δεν συμπεριελήφθη και η αγορά βιβλίων στην κάρτα των 150 ευρώ που δικαιούνται όσοι νέοι μάς κάνουν τη χάρη να εμβολιασθούν. Θέλουν, λέει, να ενισχύσουν όσες μορφές πολιτισμού παράγουν κινητικότητα. Η αλήθεια είναι ότι το βιβλίο ούτε τρέχει ούτε κολυμπάει. Με εξαίρεση τους μεζέδες, τα τσίπουρα και την τριβή που παράγουν κινητικότητα σε πολλά επίπεδα. Σημειωτέον ότι τη «θεωρία της κινητικότητας» οι εκδότες την έμαθαν από τη συνέντευξη Τύπου. Οπως έμαθα από εκπροσώπους τους, το γραφείο του κ. Γιατρομανωλάκη λειτουργεί όπως ο ΕΦΚΑ. Δεν απαντούν ούτε στο τηλέφωνο ούτε στο ηλεκτρονικό ταχυδρομείο. Το βρίσκω λογικό. Με τόση κινητικότητα ο άνθρωπος, δεν έχει χρόνο για μεζέδες και για τσίπουρα.
Και τώρα ας σοβαρευτούμε. Οσο μας το επιτρέπουν οι συνθήκες. Η υπόθεση με τις 446.000 ευρώ που μοιράστηκαν σε λόγγους και ραχούλες δηλοί ότι τίποτε δεν έχει αλλάξει από την εποχή που η αείμνηστος Μελίνα μοίραζε δημοκρατικά τα υπάρχοντα του υπουργείου της, για να μην αφήσει κανέναν δυσαρεστημένο. Η Ελλάδα γέμισε με ψιλικατζίδικα γραμμάτων και τεχνών, και η πολιτεία δικαιούται να επαίρεται ότι δεν διακινδύνευσε να αναλάβει την ευθύνη επιλογών που θα ενίσχυαν όσους έκρινε ότι μπορούν να ξεπεράσουν τον πήχυ της μετριότητας. Σε όλες αυτές τις δεκαετίες, από τη Μελίνα έως σήμερα, όσοι ξέφυγαν από τη μετριότητα το κατάφεραν παρά την πολιτική του υπουργείου. Η παράδοση συνεχίζεται.
Το δεύτερο εξίσου σημαντικό είναι αυτό που ο κ. Γιατρομανωλάκης βάφτισε «κινητικότητα», νομίζοντας πως λέει κάτι πρωτότυπο υποθέτω, στην πραγματικότητα επιβεβαιώνοντας τη στερεότυπη αντίληψη περί πολιτισμού. Οταν το υπουργείο λέει «πολιτισμός» εννοεί το θέατρο, τον κινηματογράφο, τη μουσική, τον χορό, τα εικαστικά, ακόμη και τους μεζέδες. Το βιβλίο, όμως, είναι βιβλίο. Και τα εβραϊκά έχουν λίγους αναγνώστες, όπως και τα ελληνικά μας. Ας κάνουν τον κόπο να δουν πόση προσπάθεια καταβάλλει το Ισραήλ για τη διεθνή ακτινοβολία της λογοτεχνίας του, για να καταλάβουν τι εννοώ.
Να πω ότι αυτή η νοοτροπία εγκαινιάστηκε χάρη στη Μελίνα και στην κακή της σχέση με την ανάγνωση; Μα για όλα φταίει η Μελίνα; Φταίει για πολλά, αλλά όχι για όλα. Φταίνε και οι επίγονοι, οι οποίοι, μέσα σε τόσες δεκαετίες και μετά μία πτώχευση, δεν έχουν στύψει το μυαλό τους μπας και κατεβάσουν καμιάν ιδέα. Και τσαλαβουτάνε στην πολιτική που εκείνη είχε εγκαινιάσει ζηλεύοντας τη δημοφιλία της. Εκείνη ήταν η Μελίνα. Πήγαινε στο Λονδίνο και οι «Τάιμς» το ανέφεραν στην πρώτη τους σελίδα. Είχε και το μπρίο της και τον ναρκισσισμό της. Ομως, όπως έγραψε ο Ζενέ, «n’est pas narcisse qui veut» –«δεν μπορείς να είσαι νάρκισσος μόνον επειδή το θέλεις»– σε ελεύθερη μετάφραση.