Το άθλημα του σέρφινγκ είναι πρώτα από όλα εμπειρία και έπειτα εικόνα, κι έτσι προκύπτουν γύρω του μια σειρά από παρεξηγήσεις. Μία από αυτές αφορά το μέγεθος των κυμάτων: συχνά συνδέεται το ύψος τους με την ποιότητα των συνθηκών και την ιδέα της ιδανικής παραλίας για την άσκηση του αθλήματος.
Στην Ελλάδα, μια χώρα που δεν δέχεται στις ακτές της ωκεάνια κύματα και όπου το σπορ μετράει μετά βίας μια δεκαετία εξάπλωσης, διατυπώνεται συχνά η λανθασμένη αυτή αντίληψη: αν τα κύματα είναι μικρά, δεν είναι και καλά.
Στην πραγματικότητα, η ποιότητα του κύματος δεν έχει να κάνει αποκλειστικά με το μέγεθός του. Και όμως, υπάρχουν αυτοί που αναζητούν τα μεγάλα κύματα. Από κάποια μεγέθη και πάνω (συνήθως από τα 20 πόδια ή περίπου έξι μέτρα και άνω) σταματάμε να μιλάμε για σέρφινγκ και μπαίνουμε στην παράξενη, άγρια περιοχή του «big wave surfing» – του σέρφινγκ μεγάλων κυμάτων. Εκεί πια είμαστε σ’ έναν άλλο χώρο, στον οποίο ελλοχεύουν αληθινοί κίνδυνοι και κατοικεί ένα άλλο είδος ανθρώπων, που συνομιλούν με τον κίνδυνο και την ωμή σκληρότητα της φύσης σε ακραίο επίπεδο. Εκεί τα κύματα δεν μετριούνται πια σε πόδια ή μέτρα, αλλά «σε δόσεις φόβου», όπως είχε πει ένας από αυτούς τους «αναβάτες γιγάντων», ο Αμερικανός Μπάζι Τρεντ.
Πριν από λίγες ημέρες, στις 28 Ιουνίου, έφυγε από τη ζωή, στα 84 του, ίσως ο πιο εμβληματικός από τους «αναβάτες γιγάντων», ο Γκρεγκ Νολ. Γεννημένος στο Σαν Ντιέγκο της Καλιφόρνιας το 1937, ο λεγόμενος «Ταύρος» (Da Bull) ήταν γιγάντιος άνθρωπος – πανύψηλος, φαρδύς, στιβαρός. Οσο γιγάντιος ήταν στη μορφή, άλλο τόσο έγινε γιγάντιος μέσα στον χώρο του, καβαλώντας μεγάλα κύματα και κατασκευάζοντας, στην κυριολεξία, μεγάλα σανίδια, «longboards», όπως λέγονται στο άθλημα.
Σε μία από τις πιο διάσημες φωτογραφίες του ιδρυτή του θρυλικού περιοδικού Surfer, John Severson, βλέπουμε τον Νολ να στέκεται στην άμμο, ατενίζοντας ένα υδάτινο βουνό να σκεπάζει τον ορίζοντα. Στην εμβληματική αυτή εικόνα προδίδεται απλόχερα όλη η πεμπτουσία του σέρφινγκ μεγάλων κυμάτων, αλλά και του ίδιου του «Ταύρου»: θυμίζοντας μια ωκεάνια, ’60s αμερικανική εκδοχή του «Οδοιπόρου», του κλασικού ρομαντικού πίνακα του Γερμανού Κάσπαρ Ντάβιντ Φρίντριχ, να κρατάει όρθια την τεράστια σανίδα του, ενώ μπροστά από τις τεράστιες πλάτες του εμφανίζεται ένα κύμα που έχει το ύψος πολυκατοικίας.
Αν κοιτάξουμε καλά, θα δούμε πως φοράει μαγιό με μεγάλες άσπρες και μαύρες ρίγες. Αυτό το μαγιό με τις «ρίγες του φυλακισμένου» έγινε σήμα κατατεθέν του και έδινε πειστικά το εκκεντρικό χνάρι που ήθελε να αφήσει ο Νολ στα μάτια του κόσμου.
Αυτός ο πρώτος «πανκ» του αθλήματος ήταν αθυρόστομος, υπερβολικός, πρωτοπόρος – και τα μεγάλα κύματα τον προκαλούσαν. «Κυριαρχούσε μέσα μου το συναίσθημα ότι δεν υπάρχει κύμα που μπορεί να φτιάξει ο Θεός και το οποίο δεν μπορώ να καβαλήσω», είχε πει.
Στο τέλος της δεκαετίας του ’60, αν και η εταιρεία του πουλούσε σανίδες σε όλο τον κόσμο που κατασκεύαζε σ’ ένα τεράστιο εργοστάσιο παραγωγής στη Χερμόζα της Καλιφόρνιας, ενώ ήταν ένα είδωλο παγκόσμιο που παρήγε έως και σερφ ταινίες, τα παράτησε όλα για να πάει στην Αλάσκα και να ασχοληθεί επαγγελματικά με το ψάρεμα. Επέστρεψε το ’80 στην κατασκευή σανίδων μαζί με τον γιο του, εκμεταλλευόμενος τη νέα λατρεία για τα vintage αντικείμενα, πουλώντας σε αλμυρή τιμή μια επανέκδοση σε μικρό αριθμό, κλασικών σανίδων από το παρελθόν. Η επιχειρηματική πλευρά του ήταν από τις πιο δυνατές – αλλά στη μνήμη του πλανήτη θα μείνει για το ότι αναμετρήθηκε άφοβα με τα μεγάλα κύματα.
Ο Νολ μαζί με μια χούφτα σέρφερ από την Καλιφόρνια και τη Χαβάη των ’50s και ’60s έφεραν στο σέρφινγκ την υπερβατική διάσταση της ανάβασης σε κύματα που έμοιαζε ακατόρθωτο να δαμαστούν. Οι κινηματογραφικές εικόνες που βλέπει ο πλανήτης τα τελευταία χρόνια από τις υδάτινες πλαγιές του ύφαλου της Ναζαρέ, στην Πορτογαλία, όπου μια λιλιπούτεια φιγούρα γλιστράει μέσα τους πάνω σε μια σανίδα, οφείλονται σε αυτόν και στη μικρή του παρέα από τρελούς ομοϊδεάτες. Σήμερα οι σέρφερ των γιγαντιαίων κυμάτων διαθέτουν τη συνοδεία των τζετ σκι, ειδικών σωσιβίων γιλέκων, εκπαιδεύονται σκληρά στο να κρατούν την αναπνοή τους για ώρα κάτω από το νερό.
Ειδικά μετά τον τραγικό θάνατο του Μαρκ Φου στο Μάβερικς της Καλιφόρνιας το 1994, κατεγράφη ανεξίτηλα στον χώρο του αθλήματος αλλά και στο συλλογικό υποσυνείδητο του ευρύτερου κοινού η επικινδυνότητα της παράτολμης αυτής δραστηριότητας. Αρκεί κανείς να σκεφτεί πως ένα τόσο μεγάλο κύμα μπορεί να σε κρατήσει στο νερό για περισσότερη ώρα απ’ όσο μπορούν να αντέξουν τα πνευμόνια σου, να σε στροβιλίσει έως και σε δεκαπέντε μέτρα βάθος και να διατρέξεις όχι μόνο τον κίνδυνο του πνιγμού, αλλά και της διάρρηξης των τυμπάνων και του τραυματισμού στον βυθό.
Ο Νολ περιφρονούσε αυτούς τους κινδύνους. Για τον ίδιο, τίποτα δεν ήταν τόσο ηρωικό ή επικό – ίσως κιόλας να ήταν αυτό ακριβώς το στοιχείο που τον μετέτρεψε σε θρύλο: «Θα ήθελα να πω κάτι ηρωικό. Θα ήθελα να πω ότι έγραψα Ιστορία. Αλλά, στην ουσία, ήμασταν απλά μια χούφτα άτομα που βρεθήκαμε μαζί στη Χαβάη, κάποιος έπιασε ένα σανίδι, πήγε για σερφ, και αυτό έμοιαζε τόσο ωραίο στους υπόλοιπους, που είπαμε: “Αντε, πάμε να κάνουμε κι εμείς το ίδιο!”».
* Ο κ. Δημήτρης Καραΐσκος είναι graphic designer και φωτογράφος.