Η στενή πύλη της κανονικότητας

3' 9" χρόνος ανάγνωσης

Στην οικονομική κρίση γινόταν λόγος για επιστροφή στην (δημοσιονομική) ομαλότητα. Στην υγειονομική κρίση, περισσότερο δημοφιλής έγινε ο όρος κανονικότητα, που επιστρέφει σε δόσεις, με έναν ποταμό ελπίδων και ένα ποδοβολητό ανησυχιών.

Επειδή κανονικότητα δεν είναι μόνον η ολική ή μερική επαναφορά στις προπανδημικές συνθήκες της ελεύθερης ζωής και της ανοικτής οικονομίας, αλλά σημαίνει και συμμετρία, περιοδικότητα, νομιμότητα, ορθότητα, καταλήγει «κόκκινο πανί» στα ψηφιακά καφενεία και αφορμή για ατέρμονες λεκτικές συγκρούσεις περί του πρότερου και μελλοντικού περιεχομένου της, περί των αληθινών παραληπτών των νέων ευκαιριών, του κατευνασμού ή της όξυνσης των ανισοτήτων.

Εντούτοις, λειτουργεί ως το ισχυρότερο ανακουφιστικό της δίψας για φυσιολογική ζωή, ως αιφνίδια δέσμη φωτός στο πηχτό σκοτάδι, ως συνθήκη ικανή να μεταβάλει τις τρέχουσες καταστάσεις, να εξαγάγει το όνειρο από τον εφιάλτη, να κάνει δυνατό το τωρινό αδύνατο, να οικοδομήσει ευημερία σχεδόν εκ του μηδενός.

Σε όλον τον κόσμο. Ακόμη και σε χώρες όπως οι ΗΠΑ, όπου χαρακτηρίζεται ως άβολη λέξη του παρελθόντος. Στην προεδρική εκστρατεία του το 1920, ο Γουόρεν Γ. Χάρντινγκ υιοθέτησε ως κεντρικό σύνθημά του το «Επιστροφή στην κανονικότητα» –σε έναν βουκολικό προπολεμικό, προπανδημικό χρόνο–, σκανδαλίζοντας με την επιλογή της σπάνιας τότε λέξης. Το όραμα πρόβαλε λυτρωτικό για τον κουρασμένο από τον εφιάλτη της ισπανικής γρίπης και του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου αμερικανικό λαό και κέρδισε τις εκλογές. Ομως δεν τήρησε την περί επιστροφής στην κανονικότητα υπόσχεση, αντιθέτως ώθησε τη χώρα σε μια ιστορική κατρακύλα με ένα από τα μεγαλύτερα πολιτικοοικονομικά σκάνδαλα (Teapot Dome), κουρελιάζοντας το πολυαναμενόμενο δίχτυ ασφαλείας για τους πολυπληθείς ευάλωτους και την πίστη στους ηγέτες. Ωστόσο, η λέξη επιβίωσε, έγινε σύνθημα κοινό μετά τις μεγάλες κρίσεις.

Τι σημαίνει κανονικότητα, όμως, πέρα από την έξοδο από την κρίση και την επανάληψη των προπανδημικών συνθηκών; Σε έναν κόσμο πολύπλοκο, όπου οι σταθερές συνεχώς μεταβάλλονται; Ενσαρκώνει άρρητα την ευζωία, αλλά και την εξέλιξη –η ζωή είναι παντελώς διάφορη της στασιμότητας– με το βέλος να στοχεύει κυρίως μπροστά. Διότι ουδείς θα ονομάτιζε κανονικότητα τη ραγδαία επιδείνωση των συνθηκών εργασίας και ζωής, το περαιτέρω άνοιγμα της κοινωνικοοικονομικής ψαλίδας, τη μείωση του βαθμού ατομικής ελευθερίας, τα ξεσπάσματα αυταρχισμού, φανατισμού, ακραίου πολιτικού κυνισμού, σκοταδισμού, το κυνήγι της πολυπολιτισμικότητας, τις κατακλυσμιαίες κλιματικές καταστροφές, τις νέες επιδημίες, τα αποσταθεροποιητικά παιχνίδια στη διεθνή σκακιέρα, τις τεράστιες μετακινήσεις πληθυσμών. Ιχνογραφεί καταστάσεις θετικές, με λιγότερο τρόμο, στέρηση και πόνο, και περισσότερη ορθοφροσύνη, αμεροληψία, φιλελευθερία. Ωστόσο, δεν είναι εύκολο. Η ιστορία είναι γεμάτη με παραδείγματα χωρών που κέρδισαν «πολέμους», αλλά δεν ήταν προετοιμασμένες να αποκτήσουν την «ειρήνη». Επειτα, όπως έλεγε ο Χένρι Τζέιμς, «η κανονικότητα του φυσιολογικού και του συνήθους είναι συνυφασμένη με το αλλόκοτο και το απειλητικό». Κερδίζεται κάθε μέρα με διαρκή αγώνα, κάθε χιλιοστό βελτίωσης προκύπτει με μόχθο, δεν είναι δρόμος στρωμένος με ρόδα.

Ομως το μαρτύριο των πανδημικών ημερών συνέβαλε στην εξιδανίκευση των προπανδημικών ετών, άμβλυνε τις αιχμές, στίλβωσε την εικόνα τους, τα ύψωσε σε ένα πλαίσιο χαράς. Και διογκώθηκε η νοσταλγία για το εξωραϊσμένο χθες. Οι αλήθειες της κανονικότητας τράφηκαν από τις υπερβολές της λαχτάρας για επιστροφή στα ασφαλή συνήθη. Αλλωστε, πώς αλλιώς θα ήταν δυνατή η ζωή; Η αντοχή στην οδύνη χτίζεται με την προσμονή της απουσίας της. Αλλ’ αυτό δεν κάνει την κανονικότητα μια διανοητική κατασκευή, ένα ψέμα, ένα μύθο. Παραμένει να είναι η επιστροφή στο συντελούμενο βάσει κοινών κανόνων, που τροποποιούνται από το κοινωνικό γίγνεσθαι.

Η κανονικότητα εμπεριέχει και τη στόχευση πέρα από αυτήν. Η πανδημία όχι μόνον ενίσχυσε αυτό που είχε ήδη δρομολογηθεί, αλλά και ανασκεύασε τις προτεραιότητές μας. Τοποθετώντας την –αίφνης εξαιρετικά ευάλωτη– ζωή πάνω από την ύλη, την πρόληψη πάνω από το άμεσο κέρδος, τα σχέδια επιβίωσης πάνω από την πολιτική πλήξη, τη συνεργασία πάνω από τους ιδιοτελείς σκοπούς, την ευρύτητα του βλέμματος πάνω από τη μονοδιάστατη αντίληψη για την ανθρώπινη πορεία.

Οχι γραμμικά, όχι απολύτως. Διότι η ανθρωπότητα είναι ένα σφαγείο και η κανονικότητα ένας διαρκής ανήφορος, προϊόν καθημερινής δοκιμασίας, αέναη μάχη με την ιδιοτέλεια και τη βαρβαρότητα.

comment-below Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή
MHT