Ακούμε για «πατριαρχία», για «τοξική αρρενωπότητα» και για «το όχι που πρέπει να σημαίνει όχι». Συμφωνώ επί της ουσίας, αλλά όχι με την επιλογή των λέξεων. Μου μοιάζουν περισσότερο σαν συνθήματα που εξυπηρετούν τα πλακάτ στους δρόμους, σαν ατάκες χρήσιμες για τις εφημερίδες και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Δεν είμαι βεβαία ότι κάνουν δουλειά. Δουλειά σημαίνει να προάγεται η πλοκή, που κατά τη γνώμη μου δεν πρέπει να είναι άλλη παρά να προστατευθεί η νεότερη γενιά κοριτσιών. Και για να προαχθεί η πλοκή πρέπει η συζήτηση να είναι ολοκληρωμένη.
Η ελληνική κοινωνία είναι ένα συνονθύλευμα. Μια μητριαρχία κεκλεισμένων των θυρών –στην καλύτερη περίπτωση–, με τις γυναίκες να έχουν φωνή στον περιορισμένο μικρόκοσμο των τετραγωνικών τους, μια φωνή που γίνεται ψίθυρος και στο τέλος σβήνει στη δημόσια σφαίρα. Η πατριαρχία τότε υπερτερεί και αυτό είναι εύκολα αποδείξιμο. Ολες οι θέσεις κλειδιά είναι ανδροκρατούμενες, καλυμμένες από λευκούς μεσήλικες, ετερόφυλους άνδρες. Μια κοινωνία άνιση αφήνει πολλά περιθώρια για αδικίες και βιαιότητες.
Η υπερβολική χρήση της έκφρασης «τοξική αρρενωπότητα» μπερδεύει. Αφενός γιατί παραπέμπει στην αποτοξίνωση, αφετέρου κάποιοι άνδρες συγκρατούν το σκέλος που τους βολεύει, δηλαδή το αρρενωπός. Τα αέρια μπορεί να είναι τοξικά, τα απόβλητα μπορεί να είναι τοξικά. Ο,τι είναι τοξικό είναι δηλητηριώδες και ό,τι είναι δηλητηριώδες μπορεί να είναι επικίνδυνο μέχρι θανάτου. Σε πολλές περιπτώσεις ο όρος είναι απολύτως δόκιμος. Το 90% των βιασμών και των εγκλημάτων διαπράττονται από άνδρες. Δεν υπάρχει όμως μονοπώλιο στην τοξικότητα. Και οι γυναίκες μπορεί να είναι τοξικές – αν και σπανιότερα γίνονται βίαιες. Για να εξηγήσω όλα τα παραπάνω στο παιδί μου, στην ανιψιά μου ή στις κόρες των φίλων μου και να γίνουν κατανοητά, θα χρησιμοποιούσα διαφορετικά λόγια. Η ψυχιατρική έχει τα κατάλληλα λόγια. Υπάρχει ένα προφίλ ανθρώπων που καταφεύγουν στην κακοποιητική συμπεριφορά. Πρέπει να αποφεύγουμε τους χειριστικούς, νάρκισσους, με έλλειμμα ενσυναίσθησης. Αυτά είναι –πολύ απλουστευμένα και ελλιπή– τα χαρακτηριστικά των αμιγώς τοξικών, δηλαδή των μοχθηρών ανθρώπων. Οσο για το «όχι που σημαίνει όχι», θα εξηγούσα ότι σημαίνει όρια. Τα όρια είναι παιδεία, που προέρχεται από το σπίτι και το σχολείο.
Για να γίνει όμως μια ολοκληρωμένη συζήτηση εισερχόμαστε αναγκαστικά σε ένα έμφυλο ναρκοπέδιο και καλούμαστε να χειριστούμε μια αλήθεια που για τις φεμινίστριες θεωρείται άβολη και την παραβλέπουν. Οι άνδρες και οι γυναίκες βιολογικά είναι διαφορετικοί, οι διαφορές τους είναι ριζωμένες στη φύση. Οι γυναικείες οργανώσεις εστιάζουν στη συμπεριφορά, επιρρίπτουν τις ευθύνες στα πρώτα στάδια της παιδικής κοινωνικοποίησης και την ανατροφή. Ισχυρίζονται ότι μονάχα τα γεννητικά όργανα διαφέρουν και είτε στέκονται σκεπτικιστικά απέναντι στις έμφυτες αποκλίσεις είτε τις αποδοκιμάζουν. Οποιαδήποτε νύξη διαφορετικότητας θεωρείται ταμπού, καθώς φρονούν ότι συμφέρει μόνο τους άνδρες, τους προσφέρει δικαιολογία και καταφύγιο και ως εκ τούτου υπονομεύει τις γυναίκες.
Θα σταθώ στο οφθαλμοφανές. Η φυσική μας διάπλαση είναι αλλιώτικη. Οι άνδρες έχουν όγκο και δύναμη. Εάν το αγνοούμε και το αποσιωπούμε αποδυναμώνουμε τα κορίτσια, τους στερούμε τη γνώση. Είναι σαν να αρνούμαστε να δώσουμε στις νεότερες γυναίκες την πληροφορία και τη δυνατότητα να μάθουν να προβλέπουν την κακοτοπιά. Να προβλέπουν και όχι να αντιμετωπίζουν, σαν την προληπτική ιατρική. Ενας θηρευτής έχει μεγαλύτερη μυϊκή δύναμη από αυτήν του θηράματος. Σπανίως μπορείς να γλιτώσεις εάν κάποιος σου επιτεθεί. Παρ’ όλα αυτά, τα κορίτσια και οι γυναίκες κινδυνεύουν αραιότερα όταν βρίσκονται μόνες στον δρόμο από έναν άγνωστο. Δυστυχώς το πλακάτ «κρατούν τα κλειδιά του σπιτιού μας», που πήρε το μάτι μου στους δρόμους της Αθήνας, είναι απολύτως ρεαλιστικό. Απειλούμαστε από τους άνδρες που γνωρίζουμε, από συγγενείς, συζύγους και εραστές. Διατρέχουμε περισσότερο κίνδυνο όταν βρισκόμαστε ξυπόλυτες με πιτζάμες στο σπίτι μας, παρά με μίνι και τακούνια στις δύο η ώρα το πρωί. Τρομακτικά λυπηρό, καθώς αποδεικνύει την ένδεια επιλογών και ταυτόχρονα υπογραμμίζει τη βαρύτητα της διαλογής όταν μας δίνεται η ευκαιρία.
Ολες μας έχουμε μια ανθολογία κακών αναμνήσεων. Η γκάμα είναι αναρίθμητη. Από χυδαίες, ανάρμοστες συμπεριφορές έως παρανοϊκές και σπαρακτικές. Αυτό που έχουν ανάγκη τα κορίτσια που μπαίνουν στη ζωή είναι καθοδήγηση με μια σειρά πρακτικών συμβουλών. Τα συνθήματα είναι για τους δρόμους και το Διαδίκτυο, αλλά δεν εξυπηρετούν την ασφυκτική κόλαση που ενδέχεται κάποιες να υφίστανται πίσω από τις πόρτες. Πάνω από τη δυνατή –ορθώς– θυμωμένη φωνή της ιδεολογίας πρέπει να υπάρχει ένα επίστρωμα τρυφερότητας για να χρησιμέψει ως σωσίβιο σε όσες το έχουν ανάγκη. Να προσελκύσει τις σιωπηλές κραυγές που ζητούν εναγωνίως βοήθεια και να τις ενισχύσει στο επόμενό τους βήμα. Οι γυναίκες δεν νιώθουν απροστάτευτες από την έλλειψη νομοθετικού πλαισίου ούτε προστατευμένες από την ορολογία και τα σλόγκαν. Ας δοθούν οι κατάλληλες ρεαλιστικές υποδείξεις στη νεότερη γενιά. Είμαι αισιόδοξη. Οι γυναίκες και οι άνδρες έχουμε περισσότερα κοινά απ’ ό,τι μας αφήνουν οι αντιστάσεις των πεποιθήσεων να πιστεύουμε. Περισσότερα μας ενώνουν παρά μας χωρίζουν.
* Η κ. Ελεάννα Βλαστού είναι συγγραφέας και ζει στο Λονδίνο.