Ας προσπαθήσει να δει κανείς το δίλημμα. Η Εύβοια καίγεται· η Ολυμπία καίγεται· και την ίδια στιγμή η μεγάλη πυρκαγιά στη βόρεια Αττική αναζωπυρώνεται. Απειλούνται ταυτόχρονα πυκνό δάσος και μικροί οικισμοί – στην Εύβοια· πυκνοκατοικημένα προάστια της πρωτεύουσας και παραγωγικές μονάδες εκατέρωθεν της εθνικής οδού· κι ένα μνημείο πολιτιστικής κληρονομιάς παγκόσμιας εμβέλειας.
Το δίλημμα εξηγεί γιατί τις πρώτες 48 ώρες τα εναέρια μέσα έλειψαν από το μέτωπο της Εύβοιας. Δεν ήταν μόνο ο καπνός που τα τύφλωνε. Ηταν και μια πολύ δύσκολη στάθμιση των κινδύνων, που έπρεπε να γίνει στιγμιαία, χωρίς πολλή σκέψη.
Το άμεσο μέλλον εγκυμονεί και άλλα τέτοια, αμείλικτα διλήμματα. Εγκυμονεί και άλλες καταστροφές σαν αυτήν από την οποία καλούνται να επιζήσουν, αναθεωρώντας όλες τις σταθερές του βίου τους, οι ρητινοκαλλιεργητές, οι μελισσοκόμοι, οι ξενοδόχοι της βόρειας Εύβοιας.
Δεν χρειάζεται να φανταστεί κανείς εικόνες Αποκαλύψεως. Αρκεί να αναρωτηθεί τι σημαίνει για το πιο ανταγωνιστικό προϊόν της χώρας –τον τουρισμό– η ραγδαία, πλέον, άνοδος της θερμοκρασίας; Τι σημαίνει για μια χώρα που αυτοδιαφημίζεται ως ειδυλλιακό οικόπεδο, ιδανικό για να εργάζεται ο ψηφιακός νομάς ή για να περάσει τα ανέμελα χρόνια του ο συνταξιούχος της Βόρειας Ευρώπης, ότι το οικόπεδο θα μαστίζεται πλέον από παρατεταμένους καύσωνες, φωτιές και ακραίες εναλλαγές του καιρού;
Τι θα σημαίνει αν την επόμενη φορά η φωτιά ξεπεράσει την αντιπυρική άμυνα και κάψει την Ολυμπία, την Επίδαυρο ή τις Μυκήνες;
Τα ενδεχόμενα αυτά ακούγονταν μέχρι πρότινος πολύ μακρινά. Οχι πια. Αυτό είναι ίσως και το κέρδος από την παρούσα πληγή: η συλλογική συνειδητοποίηση του κατεπείγοντος για έναν τομέα δημόσιας πολιτικής που στην Ελλάδα εθεωρείτο επί χρόνια κάτι σαν ελιτίστικη εκζήτηση.
Είναι νωρίς να μιλήσει κανείς για ριζική κοινωνική μεταστροφή. Αρκεί να σκεφτεί ότι τα θύματα της κλιματικής κρίσης –οι πυρόπληκτοι της Εύβοιας– ενδίδουν πρώτοι, μέσα στην απόγνωσή τους, στη δοξασία ότι η συμφορά τους οφείλεται στις ανεμογεννήτριες. Η λύση –η καθαρή ενέργεια– περνάει στην κοινή αντίληψη ως απειλή. Αυτό δείχνει και τα εμπόδια που μπορεί να συναντήσει η περιλάλητη πράσινη μετάβαση – εμπόδια που ήδη έχουν εμφανιστεί στις τοπικές κοινωνίες που επωμίζονται τις συνέπειες της απολιγνιτοποίησης.
Και όμως. Οι κρίσεις των δύο τελευταίων ετών δεν ήταν άγονες. Δεν άφησαν μόνο τραύματα. Η πανδημία έγινε καταλύτης για να εξοπλιστεί το σύστημα υγείας με περισσότερες ΜΕΘ και να ψηφιοποιηθεί πιο γρήγορα το κράτος. Η κρίση στον Εβρο μάς κληροδότησε μια νέα συνοριακή πολιτική, με ασύγκριτα λιγότερες διελεύσεις –και αναλόγως λιγότερα ατυχήματα– στο Αιγαίο. Η κρίση στην Ανατολική Μεσόγειο ήταν το έναυσμα για να κατοχυρώσει η Ελλάδα ανενεργά κυριαρχικά της δικαιώματα, συνάπτοντας συμφωνίες με όλους τους συνεργάσιμους γείτονές της.
Αν ακολουθηθεί το ίδιο μοτίβο, του μεταβολισμού της κρίσης σε προωθητική δύναμη, ο μαύρος Αύγουστος του 2021 δεν θα έχει αφήσει μόνο στάχτη.
Αιολικά
Δεν είναι έκπληξη ότι όσοι ξορκίζουν το εμβόλιο ξορκίζουν και τις ανεμογεννήτριες. Ψεκασμένοι και ανεμοδαρμένοι.
Δύο ώρες
«Δες τι έκανε ο Τσίπρας. Και κάν’ τα όλα ανάποδα». Αυτή την απλή μέθοδο φαίνεται να ακολούθησε στις φωτιές ο πρωθυπουργός. Σαν να είχε μελετήσει τον προκάτοχό του. Σαν είχε σημειώσει ότι ο Τσίπρας μετά το Μάτι δεν εμφανίστηκε – παρά μόνο για να κηρύξει εθνικό πένθος· έβαλε μπροστά τους υπηρεσιακούς· επιχείρησε να σπείρει θεωρίες για ασύμμετρες απειλές· δεν ζήτησε συγγνώμη.
Την Πέμπτη ο Μητσοτάκης απαντούσε επί δύο ώρες o ίδιος σε ερωτήσεις. Είναι μια τακτική εφόδου προς το μέτωπο της κρίσης, που κάποιοι έλεγαν ότι μπορεί να του κοστίσει. Ελεγαν ότι θα έπρεπε να προστατεύσει το κεφάλαιό του από τη φωτιά.
Αποδεικνύεται ότι σε αυτές τις περιπτώσεις πρέπει πρώτος να ορίσεις εσύ την κρίση, προτού προλάβει η κρίση να σε ορίσει – προτού σε παρασύρει σε μια σκιαμαχία με τις αυτονόητες ευθύνες και τα οφθαλμοφανή λάθη, που γίνονται ασήκωτα εάν προσπαθήσεις να τα συγκαλύψεις με θεατρικά κόλπα. Η σύγκριση της πολιτικής διαχείρισης του Ματιού με τη διαχείριση της τωρινής καταστροφής έδειξε, παρεμπιπτόντως, και αυτό: Οτι τελικά η σκηνοθεσία είναι πιο ριψοκίνδυνη από την έκθεση στη βάσανο της λογοδοσίας.