Ηταν τέτοιου μεγέθους προσωπικότητα ο Μίκης Θεοδωράκης, που τα επίθετα –αξεπέραστος, τεράστιος, μοναδικός κ.ά.–, τα φθαρμένα από τη χρήση δεν αρκούν, ίσως ακόμη και να απομειώνουν το ανάστημά του, την πρωτοτυπία της λάμψης του.
Αλλά και τα ουσιαστικά, αγώνας, πόνος, εξορία, βασανιστήρια, αντοχή, αντίσταση, αδελφοσύνη, δημιουργικότητα, αποθέωση, αποδεικνύονται λίγα. Καθώς δεν μπορεί παρά να υπάρχει μόνο ένας μικρός αριθμός τοποθετήσεων απέναντι στις τρανταχτές μορφές, το πνεύμα όλων χθες επινοούσε νέους χαρακτηρισμούς, αναβάπτιζε τα στοιχεία, αναζητούσε νέα κατηγορήματα για να περιγράψει τα αισθήματα για την απώλεια του Ελληνα κολοσσού της μουσικής.
Για να σκιαγραφήσει μεστά την εικόνα του, όπως πλούσια, βαθιά, δυναμικά εξέφραζε ο ίδιος για δεκαετίες την οδύνη, την αγωνία, το μεγαλείο της ψυχής – υφάδια όλων των πλασμάτων που αναπνέουν· όπως πληρούσε τα εσωτερικά μας δώματα, γενναιόδωρα και καθολικά, χωρίς την έπαρση της μοναδικότητας.
Η μουσική του ήταν παρηγοριά για τους Ελληνες και μήνυμα αντίστασης, έγραψαν ευρωπαϊκά έντυπα. Ναι, ήταν παρηγοριά. Στα σπίτια, κατά τα χρόνια του χουντικού άγους, τα τραγούδια του, ποταμοί ηθικής, πνευματικής, πολιτικής ανεξαρτησίας, ακούγονταν σιγανά, σαν ψίθυρος, μπας και κάποιος ακούσει και καταδώσει, θυμίζοντας όσα πραγματώνονται από όλους μαζί, όσα δικαιούνται οι πάντες, οι περισσότερο και λιγότερο εμβριθείς, οι πλούσιοι και οι φτωχοί, οι τακτοποιημένοι και οι μετέωροι. Ναι, ήταν μήνυμα αντίστασης για εκείνους που ταράζονταν από τα νυχτερινά χτυπήματα στην πόρτα, και σαν ταινία περνούσαν αστραπιαία από τα μάτια τους τα μαύρα ματογυάλια, οι εκτυφλωτικές λάμπες, τα ακάθαρτα κελιά, τα φρέσκα αίματα. Ελληνες που ταξίδευαν αρχές του ’70 στο Παρίσι, έφερναν πίσω τους δίσκους του Θεοδωράκη, κρυμμένους μέσα σε εξώφυλλα ελαφράς γαλλικής μουσικής. Και μετά ήρθε η πτώση της χούντας και η εκστατική, ενθουσιώδης λαοθάλασσα στα γήπεδα…
«Συνέδεσα τη ζωή μου με τους άλλους, δεν μπορώ μόνος…» είχε πει σε συνέντευξή του στη Γιώτα Συκκά. «Ζω όταν υπάρχουν γύρω μου έντονα γεγονότα. Οταν υπάρχει ιστορική δίνη που τυλίγει τους πάντες και τα πάντα. Αν τελικά βγεις σώος μέσα απ’ αυτήν, δεν είσαι πια ο ίδιος». Είσαι ίσως περισσότερο σοφός, ίσως καλύτερος. Ας την καταθέσουμε σαν ευχή από εκείνον που θα προτιμούσε να ζήσει σαν πλατάνι πλάι σε δροσερό ποτάμι, όμως τελικά έζησε, ως «άνθρωπος, ως λάθος της φύσης», για να γράφει και να παίζει μουσική συγκλονίζοντας τα πλήθη…