Η επίσκεψη σε δημοφιλή ελληνικά νησιά το καλοκαίρι, όταν ακόμη εξαιτίας των περιορισμών από την πανδημία του κορωνοϊού δεν είχε ανοίξει ο τουρισμός από τις χώρες του εξωτερικού, ήταν μια παράξενη εμπειρία. Πολλοί, ανάμεσά τους κι εγώ, είδαμε αγαπημένα μέρη μεταμορφωμένα, σαν να έπεφτε το βλέμμα μας πάνω σε κάτι εντελώς καινούργιο. Πήγαμε σε παραλίες όπου συνήθως δεν βρίσκεις να στρώσεις την πετσέτα σου στις οποίες επικρατούσαν ανθρώπινες συνθήκες, σε γραφικά λιμανάκια χωρίς συνωστισμό, σε δημοφιλή μνημεία χωρίς ατελείωτες ουρές.
Φανταστείτε το Ημεροβίγλι στη Σαντορίνη, τη Νάουσα της Πάρου, τα σοκάκια της Μυκόνου, την παλιά πόλη της Ρόδου και πολλούς άλλους τουριστικούς προορισμούς, χωρίς πλήθη, χωρίς θόρυβο. Οσο κι αν αυτή η χώρα έχει μεγάλα οφέλη από τον τουρισμό, την ίδια στιγμή σε πολλά μοναδικής ομορφιάς μέρη της, το πολιτισμικό και μνημειακό κεφάλαιο πληγώνεται ανεπανόρθωτα και οι υποδομές εξαντλούνται από τη μαζικότητα και την ένταση των εκατομμυρίων επισκεπτών.
Η πανδημία, ως τομή στον χρόνο, μεταμόρφωσε έστω και προσωρινά τον χώρο, επαναφέροντας το μέτρο σε τόπους όπου εθεωρείτο οριστικά χαμένο. Αυτό το σύντομο διάλειμμα θα μπορούσε να αποτελέσει παραγωγική εμπειρία, να πυροδοτήσει σκέψεις, να γίνει αφετηρία αλλαγών για το καλύτερο όλων. Στη Βενετία ανακοινώθηκε σειρά μέτρων, ώστε ο τουρισμός να καταστεί βιώσιμος. Ενα από αυτά είναι η χρέωση των ημερήσιων εκδρομέων που επιθυμούν να εισέλθουν στην πόλη.
Η Βενετία δέχεται ετησίως περίπου 25 εκατ. επισκέπτες, έναν απίστευτο αριθμό. Ο δήμαρχός της δήλωσε ότι «περιμένω διαμαρτυρίες, μηνύσεις, τα πάντα, αλλά έχω καθήκον να κάνω αυτήν την πόλη βιώσιμη για όσους κατοικούν εδώ και γι’ αυτούς που θέλουν να την επισκεφθούν». Αντιλαμβάνεται πως απαιτείται μια χρυσή ισορροπία. Σε μέρη όπως η Βενετία ή η Πράγα, και οι μόνιμοι κάτοικοι υποφέρουν και η τουριστική εμπειρία είναι χαμηλού επιπέδου. Ποιος μπορεί να χαρεί το ιστορικό κέντρο μιας πόλης όταν καλά καλά δεν μπορεί να διαβεί την πλατεία του; Ποιος μπορεί να απολαύσει τα έργα ενός διάσημου μουσείου, όταν σηκώνεται στις μύτες για να τα δει φευγαλέα;
Η εποχή του μαζικού τουρισμού, που αναδείχθηκε και γιγαντώθηκε τον 20ό αιώνα, φτάνει στο τέλος της. Οι περισσότεροι πλέον καταλαβαίνουν ότι η τουριστική εμπειρία από δω και πέρα πρέπει να είναι πολυθεματική, ιδιαίτερη, με έμφαση στην ποιότητα και ταυτοχρόνως να διαχέεται σε νέους προορισμούς. Ελλάδα δεν είναι μόνον η Σαντορίνη και η Ρόδος. Η βιώσιμη ανάπτυξη του τουρισμού αποτελεί μονόδρομο και αυτό ισχύει και για πολλά μέρη της Ελλάδας.
Οι άνθρωποι της τουριστικής αγοράς σε μεγάλο βαθμό το έχουν συνειδητοποιήσει και σταδιακά προσαρμόζονται. Αν ακολουθήσουν γρήγορα οι ρυθμιστικές αρχές και, κυρίως, οι τοπικές κοινότητες, που δυστυχώς σε αρκετά μέρη παραμένουν τυφλωμένες από το χρήμα, τα κέρδη μακροπρόθεσμα θα είναι για όλους μεγάλα. Θα είναι μια επένδυση για το μέλλον.