Η επίκληση της Ιστορίας για τη δικαίωση ή την καταδίκη κάποιας πολιτικής επιλογής του παρελθόντος, επανέρχεται στις μέρες μας με ζήλο που αγγίζει τα όρια της παραχάραξης. Ολόκληρο το κίνημα της πολιτικής ορθότητας που προσπαθεί να επιβάλλει έναν σύγχρονο ηθικό κώδικα στο ιστορικό παρελθόν του δυτικού πολιτισμού, αναδεικνύεται μία από τις μάστιγες των καιρών μας. Αυτή η εφεύρεση της πολιτικής ορθότητας προέρχεται από την αχλύ του αμερικανικού προτεσταντισμού που επέλεξε την εξορία στον Νέο Κόσμο για να χτίσει χωρίς ανταγωνισμό την ιδανική του πολιτεία. Η έλλειψη χιούμορ, η τιμωρητική προς τους ανθρώπους διάθεση, η εκμυστήρευση σε έναν ωτακουστή Θεό που δεν συγχωρεί τα παιδιά του, περιλαμβάνουν σαν επιστέγασμα την πολιτική ορθότητα που δεν επιτρέπει λάθη συμπεριφοράς, όχι μόνο στους σύγχρονους διανοητές και λογοτέχνες, αλλά και στους μεγαλοφυείς αρχαίους προγόνους. Με ποια κριτήρια ο Πλάτων, ο Αριστοτέλης ή οι Στωικοί δεν είναι συμβατοί με τη σημερινή πολιτική ορθότητα; Τα κριτήρια της αναχρονιστικής αποτίμησης μεγάλων διανοητών –επειδή δεν έχουν προβλέψει τις σύγχρονες δοξασίες μειονοτικών ομάδων ή μαχητικών οργανώσεων– προέρχονται από ανιστόρητους παράγοντες των μέσων κοινωνικής δικτύωσης ή οπαδούς πολιτικής συμπεριφοράς που θέλουν να επιβάλλεται σε σημερινούς παραβάτες. Η απόφαση καθηγητή του Princeton να αφαιρέσει τη διδασκαλία των Ελληνικών από μάθημα της Αρχαίας Ιστορίας για να μην επιβαρύνει τους φοιτητές του με «περιττή» ταλαιπωρία, αποτελεί υπόδειγμα φυγής από την ουσιαστική μόρφωση. Ακόμα χειρότερα για το επαγγελματικό μέλλον των φοιτητών σε ορισμένα πανεπιστήμια των ΗΠΑ είναι η γνώση σε τομείς των μειονοτικών σπουδών που υπάρχουν για να χαϊδεύουν ομάδες με ειδικά ενδιαφέροντα.
Ομως η παραδοσιακή παραχάραξη και κακομεταχείριση της Ιστορίας προέρχεται από ιδεολογίες, οι οποίες σταθμίζουν το παρελθόν με κριτήριο τις υποτιθέμενες επιτυχίες τους σ’ αυτό! Τον Φεβρουάριο του τρέχοντος έτους ο ηγέτης της Κίνας, Σι Τζινπίνγκ, ανακοίνωσε ως τη μεγαλύτερη κατάκτηση της χώρας του, την εξαφάνιση της αγροτικής πενίας. Η δήλωση συμπίπτει με την επέτειο της ίδρυσης του Κινεζικού Κομμουνιστικού Κόμματος πριν από εκατό χρόνια. Ο ίδιος ο Σι, η οικογένεια του οποίου υπήρξε θύμα της πολιτιστικής επανάστασης του Μάο, εγκαινίασε την άνοδό του στην εξουσία το 2012 με μία ομιλία για τη χρήση και την κατάχρηση της Ιστορίας. Εκτοτε είχε πολλές ευκαιρίες να στηλιτεύσει τον «μηδενισμό» κάποιων ιστορικών που μετρούν τις αποτυχίες του κομμουνισμού και όχι τις επιτυχίες του. Στην πραγματικότητα το ΚΚΚ πέρασε από πολλές διαφορετικές φάσεις εξέλιξης. Αρχισε σαν ορθόδοξο κόμμα των προλεταρίων που σπανίζουν στην Κίνα, πέρασε στη μονοκρατορία του ενός ηγέτη που οδήγησε τη χώρα σε ένα ενιαίο κρατικό μόρφωμα με πολλές τραγικές αποτυχίες στην οικονομία και κατέληξε σε εξουσιαστικό κράτος, που διαχειρίζεται ένα διεθνές καπιταλιστικό πρότυπο με επιτυχία. Η αναφορά στον κομμουνισμό δεν έχει εδώ θέση, καθώς μόνο το 7% του κινεζικού πληθυσμού ανήκει στο ΚΚΚ. Η σημερινή Κίνα θυμίζει περισσότερο την ιστορία περασμένων δυναστειών –με την κεντρική τους διοίκηση και τον σχεδιασμό της πολιτικής του κράτους– και λιγότερο με υποταγή στους κανόνες της ελεύθερης οικονομίας. Η ταχύτατη ανέλιξη της Κίνας στη διεθνή οικονομία στέλνει αρνητικά μηνύματα στις δημοκρατίες της Δύσης: Δεν είναι η ελευθερία και οι συνταγματικές κατακτήσεις που θα στηρίξουν τον νικητή του μέλλοντος, αλλά η δύναμη μιας ιδεολογικής ελίτ, η οποία ρυθμίζει κάθε δραστηριότητα της κοινωνίας –με καπιταλισμό ή σοσιαλισμό– ανάλογα με την περίσταση. Στο σύστημα αυτό η κατάχρηση της Ιστορίας παίζει πρωταρχικό ρόλο και συνεπώς οι αποσυνάγωγοι του επαγγέλματος είναι πολλοί περισσότεροι από τους κατά παραγγελίαν ιστορικούς.
* Ο κ. Θάνος Μ. Βερέμης είναι ομότιμος καθηγητής στο ΕΚΠΑ, αντιπρόεδρος του ΕΛΙΑΜΕΠ.