Μετά την 11η Σεπτεμβρίου γίναμε πιο κυνικοί ή πιο ευάλωτοι; Ολος ο πλανήτης μετατοπίστηκε. Αυτό το κοσμοϊστορικό γεγονός μεταμόρφωσε την τρομοκρατία, την πολιτική, επηρέασε το θρησκευτικό συναίσθημα, ανέτρεψε ισορροπίες, διαμόρφωσε ψυχισμούς, εκτόξευσε τον φόβο και την καχυποψία, χώρισε τον κόσμο σε άσπρο και μαύρο καταργώντας γκρίζες ζώνες. «Η 11η Σεπτεμβρίου έκανε τους ανθρώπους σκληρούς. Πιο πεζά: ήθελαν να ρίξουν ξύλο. Ηταν θυμός. Δεν θέλεις να σπάσεις στο ξύλο κάποιον που δολοφόνησε 3.000 ανθρώπους;», αναρωτιέται 20 χρόνια μετά ένα από τα πολλά πρόσωπα που εμφανίζονται στη σειρά ντοκιμαντέρ «Turning Point: 9/11 and the War on Terror», του Brian Knappenberger, που προβάλλεται στο Netflix. Πέντε, σχεδόν ωριαία, ντοκιμαντέρ συνθέτουν ιστορία εν τη γενέσει της. Κάθε μια ταινία αριστοτεχνικά δομημένη και μονταρισμένη, ανασυνθέτει τα γεγονότα από τη σοβιετική εισβολή στο Αφγανιστάν το 1979, την τρομοκρατική επίθεση της 11ης Σεπτεμβρίου, ώς τις μέρες μας με την κυριαρχία και πάλι των Ταλιμπάν. Λήψεις με βίντεο, επαγγελματικό και ερασιτεχνικό, εξαντλητική έρευνα προς όλες τις κατευθύνσεις, οι απόψεις αντιπαρατίθενται με την απόσταση που απαιτεί η ανεξίθρησκη καταγραφή. Οι συμμετέχοντες δεν αρνούνται τη φόρτιση, όσοι τουλάχιστον βίωσαν την ημέρα της επίθεσης στους δίδυμους πύργους, βουρκώνουν, δεν αφηγούνται απλώς, ξαναζούν τα γεγονότα. Υπάρχει λύτρωση γι’ αυτούς τους ανθρώπους;
Ο έμπειρος και βραβευμένος σκηνοθέτης, μαζί με τους συνεργάτες του, παίρνει συνεντεύξεις από βετεράνους του στρατού, πρώην στελέχη της CIA και του FBI, αξιωματούχους της τότε αμερικανικής και αφγανικής κυβέρνησης, επιζώντες, διασώστες, διπλωμάτες, δημοσιογράφους, αναλυτές και ανταποκριτές, στρατιώτες που πολέμησαν στο Αφγανιστάν, επικεφαλής των Ταλιμπάν. Από τη μια οι απώλειες. Χιλιάδες. Μαζί με τους πυροσβέστες που σκοτώθηκαν (343), τους λιμενικούς, τους αστυνομικούς, συνολικά 403 πρώτοι διασώστες. Από τους 3.000 που χάθηκαν στους πύργους «το 40% των πτωμάτων δεν είναι ταυτοποιημένο μέχρι σήμερα και ίσως δεν ταυτοποιηθεί ποτέ». Από την άλλη, ο φόβος. «Μετά το γεγονός εγκαθιδρύθηκε μια πολιτική φόβου. Βλέπαμε τον φόβο που όλοι νιώθαμε να δηλητηριάζει την κοινωνία. Ξεχάσαμε τις βασικές αμερικανικές αξίες». Εκτοτε, ένα αεροπλάνο στον ουρανό, ο ήχος μιας σειρήνας στον δρόμο, ακόμη κι ένα δέμα του ταχυδρομείου προκαλούν υποψίες. Ο ένας πόλεμος φέρνει τον άλλον. Και σε παράλληλη τροχιά ένα εργώδες παρασκήνιο. Κενά, αμέλεια, έλλειψη πληροφόρησης και συντονισμού ανάμεσα στη CIA και το FBI. Κάποιοι από τους συνεντευξιαζόμενους υπονοούν ότι «αν η κυβέρνηση των ΗΠΑ λειτουργούσε σωστά», αν επεξεργαζόταν τις πληροφορίες και συνέθεταν πρόσωπα υπό παρακολούθηση και παρατηρήσεις, μπορεί και το δίκτυο των τρομοκρατών – δολοφόνων να είχε εξαρθρωθεί πριν επιχειρήσει το θανάσιμο κτύπημα. Τίποτα δεν προσπερνάει η σειρά. Ούτε τη φυλακή του Γκουαντάναμο ούτε το πρόγραμμα μαζικής παρακολούθησης «stellar wind», την υπερπληθώρα δεδομένων στην ψηφιακή εποχή, τη συνταγματικότητα ή μη της χρήσης τους. «Εκλέγουμε ηγέτες για την ψυχραιμία τους και για να προστατεύουν αξίες που θεωρούμε θεμελιώδεις στην κοινωνία».
Και οι επόμενες γενιές; Οι χιλιάδες Αμερικανοί στρατιώτες που βρέθηκαν στο Αφγανιστάν; «Εφυγα στα δεκαοκτώ μου πεζοναύτης. Υπάρχει ένα μέρος του εαυτού μου που πέθανε στο Αφγανιστάν και δεν ανακτάται», σχολιάζει ο ομιλητής τώρα, σε ώριμη πλέον ηλικία. Παρακολουθώντας το «Turning Point» (το τρίτο ντοκιμαντέρ είναι, ίσως, το κορυφαίο), ο θεατής βρίσκεται «εκτεθειμένος» απέναντι στις πολλές πτυχές της ιστορίας. Σε ό,τι προηγήθηκε και σε ό,τι ακολούθησε την 11η Σεπτεμβρίου, πάντα με άξονα την τρομοκρατική επίθεση. Τους νεκρούς, τις ομάδες διάσωσης που έστεκαν σε συντρίμμια ύψους πέντε με έξι ορόφων, τις φωτιές στο Σημείο Μηδέν που συνέχισαν να καίνε για μήνες… Το μοντάζ εξακτινώνεται και επιστρέφει, όπως και το τραύμα. Δεν είναι μόνο ότι ο θεατής συγκρούεται μετωπικά με το γεγονός που άλλαξε τον κόσμο. Είναι και ότι γίνεται μάρτυρας του τρόπου που «γράφεται» σήμερα η παγκόσμια Ιστορία. Εικόνες και αφηγήσεις, που τεκμηριώνουν ή ανατρέπουν η μία την άλλη, η σύνθεση είναι διαδικασία αργή και βασανιστική. Τα κεφάλαια δεν κλείνουν, τα γεγονότα δεν αφομοιώνονται, οι συνέπειες είναι διαρκείς και μεταλλασσόμενες…