Στον απόηχο της ΔΕΘ, την τιμητική τους έχουν αναφορές στην εθνική και οικονομική στρατηγική. Η επίκληση της στρατηγικής είναι, αναμφίβολα, δελεαστική. Στην πράξη όμως, όχι μόνο μένει στα χαρτιά, αλλά και χρησιμοποιείται για να συγκαλύψει αδυναμίες και να δώσει μια ψευδεπίγραφη αίσθηση στόχου. Δουλεύοντας με ανώτερα στελέχη για τη στρατηγική των εταιρειών τους, αρχίζω με την ερώτηση «τι εννοούμε όταν λέμε ότι κάτι είναι «στρατηγικό»;». Οι πιο ενθουσιώδεις απαντούν «ό,τι βοηθάει τη μακροπρόθεσμη επιτυχία». Αλλοι υπογραμμίζουν την ευθυγράμμιση των οργανωτικών επιλογών με έναν κεντρικό στόχο. Οι σκωπτικοί λένε ότι ««στρατηγικό» είναι αυτό που δεν μπορεί να δικαιολογηθεί με άλλον τρόπο, ή αυτό που η διοίκηση θέλει να περάσει χωρίς πολλά ερωτήματα». Δυστυχώς, όλοι τους έχουν δίκιο.
Το πρόβλημα με τη στρατηγική είναι ότι μπορεί εύκολα να γίνει ένα «πουκάμισο αδειανό», ενώ αν χρησιμοποιηθεί σωστά, μπορεί να έχει σημαντικότατο αποτέλεσμα. Επίσης, η επίκλησή της φαίνεται να είναι αντιστρόφως ανάλογη με την ορθή της εφαρμογή.
Ας αρχίσουμε με τις «στρατηγικές επενδύσεις». Πράγματι κάποιες επενδύσεις, όπως π.χ. το Ελληνικό, έχουν στρατηγική σημασία, καθώς η επιτυχία τους θα έχει πολλαπλασιαστικά αποτελέσματα, μια και θα προσελκύσουν νέες κατηγορίες καταναλωτών και θα δημιουργήσουν ένα οικοσύστημα από νέες επιχειρήσεις που θα βελτιώσουν το επίπεδο ζωής – όπως οι επενδύσεις υποδομών, δρόμων και τηλεπικοινωνιών. Το ζήτημα είναι τι είδους δραστηριότητες θα φέρουν. Μια κακή εκδοχή του Ελληνικού μπορεί να υποβαθμίσει την ανάπτυξη, ενώ μια προσεγμένη εκδοχή, με έμφαση τόσο στην ποιότητα όσο και τη βιωσιμότητα θα έχει θετικές εξωτερικές επιδράσεις. Σκέτο το μέγεθος δεν αρκεί για να βαφτίσουμε μια επένδυση στρατηγική. Πολλές επενδύσεις στον χώρο του τουρισμού έχουν περισσότερες αρνητικές εξωτερικές επιδράσεις, παρά θετικές. Είναι ανησυχητικό να πριμοδοτούμε επενδύσεις που δεν δίνουν πολλαπλασιαστικά αποτελέσματα και συγχρόνως καταναλώνουν πόρους του φυσικού μας περιβάλλοντος. Μια επένδυση ιδιώτη σε μοναχική παραλία του Aιγαίου η οποία ιδιωτικοποιεί και αλλοιώνει ριζικά κάτι που ήταν κοινό, που απομακρύνει θεματικούς τουρίστες ή ψηφιακούς νομάδες που θα ενδιαφέρονταν για μια πιο αυθεντική εμπειρία, έχει αρνητικές εξωτερικές επιδράσεις. Τα σποτάκια του ΕΟΤ δείχνουν ελληνική φύση, όχι κακέκτυπα Ντουμπάι μετεμφυτευμένα στο Αιγαίο. Κοιτώντας π.χ. την Ιο (www.save-ios.gr) είναι απίστευτο το ότι το κράτος πριμοδοτεί επενδύσεις οι οποίες καταφανώς καταναλώνουν και απαξιώνουν το περιβάλλον. Τα προνόμια εν τέλει καταλήγουν σε όσους έχουν την επιφάνεια και δικτύωση να εκμεταλλεύονται το διάτρητο πλαίσιο, όπως φάνηκε από την πριμοδότηση του Ρώσου ολιγάρχη Ριμπολόβλεφ με 4,3 εκατ. ευρώ για πολυτελές ξενοδοχείο στον Σκορπιό.
Πριν από δύο εβδομάδες, η Οικονομική «Κ» σταχυολογούσε πώς σε πολλές χώρες τοπικές και εθνικές κυβερνήσεις προσπαθούν να δαμάσουν, όχι να προκρίνουν άκριτα, την τουριστική ανάπτυξη στο όνομα της στρατηγικής. Οι υποδομές είναι στα όριά τους και ολοένα και περισσότερα μέρη νιώθουν το βάρος της έλλειψης στρατηγικής σκέψης και του στρεβλού μας πλαισίου στρατηγικών επενδύσεων, το οποίο βοηθάει επιχειρηματικές προτεραιότητες και όχι τον τόπο. Το προτεινόμενο νομικό πλαίσιο για τις στρατηγικές επενδύσεις ενέχει σοβαρότατους περιβαλλοντικούς κινδύνους, χωρίς να διασφαλίζει τα στρατηγικά πλεονεκτήματα των επενδύσεων, επιτρέποντας, μεταξύ άλλων, την ιδιωτικοποίηση του αιγιαλού και ενθαρρύνοντας εκτός σχεδίου εγκαταστάσεις, ακόμη και σε περιοχές Natura. Προσκαλούμε δηλαδή τον Ριμπολόβλεφ να παρακάμψει συννόμως τους κανόνες για το περιβάλλον στον Σκορπιό…
Η Ελλάδα είναι σε ένα κρίσιμο σταυροδρόμι. Παρ’ όλες τις εκπεφρασμένες καλές προθέσεις του πρωθυπουργού, τα σημάδια είναι ανησυχητικά. Οι στρατηγικές επενδύσεις στην πράξη κοιτούν το μέγεθος της οικονομικής δραστηριότητας, αντί για τη διάχυση των ωφελειών και τη μακροπρόθεσμη κατεύθυνση που θα δώσουν. Τα λόγια για το περιβάλλον ηχούν απελπιστικά κενά με δεδομένες τις προτάσεις που προωθούνται. Πρέπει τόσο να θέσουμε κριτήρια ουσίας στις στρατηγικές και λοιπές επενδύσεις, όσο και να σοβαρευτούμε με το περιβάλλον. Από κρατικής πλευράς πρέπει να πάρουμε τη στρατηγική σοβαρά και να αναθεωρήσουμε ριζικά τις προτεινόμενες διατάξεις. Από εταιρικής πλευράς, επενδύσεις που έχουν ωφεληθεί από το τρέχον πλαίσιο όπως αυτή του Βρόσκοπου στην Κέα οφείλουν να κάνουν πολλά περισσότερα για να δείξουν πώς θα δώσουν πίσω στην κοινωνία. Οι φωνές αγωνίας πληθαίνουν επικίνδυνα. Η χώρα είναι στα όριά της και επενδύσεις από μόνες τους δεν αρκούν. Ο πρωθυπουργός θα ακούσει όσο προφταίνουμε;
* Ο κ. Μιχαήλ Γ. Ιακωβίδης κατέχει την έδρα Sir Donald Gordon Chair Καινοτομίας και Επιχειρηματικότητας στο London Business School όπου είναι καθηγητής Στρατηγικής.