Στη Θεσσαλονίκη ο Αλέξης Τσίπρας έθεσε το ζήτημα του δανεισμού των μικρομεσαίων επιχειρήσεων, υποστηρίζοντας πως «έξι στις δέκα μικρομεσαίες επιχειρήσεις είναι εκτός δανεισμού». Δεν γνωρίζω αν η αναλογία είναι ακριβής, όμως το πρόβλημα είναι υπαρκτό. Το ζητούμενο είναι τι ερμηνεία δίνουμε σε αυτό το φαινόμενο.
Προφανώς ο αποκλεισμός ενός σημαντικού αριθμού μικρομεσαίων επιχειρήσεων δεν οφείλεται στην κοινωνική αναλγησία των τραπεζιτών ούτε στη στενότητα κεφαλαίων σήμερα. Συμβαίνει κάτι πολύ πιο απλό που εμποδίζει τον δανεισμό τους. Βγήκαν τραυματισμένες από την κρίση, η οποία βρήκε τις περισσότερες από αυτές υπερδανεισμένες. Χιλιάδες μικρομεσαίες, όπως και μεγάλες, επιχειρήσεις βρίσκονται στο «κόκκινο». Δεν πληρούν τις προϋποθέσεις για δανειοδότηση. Οι τράπεζες, λοιπόν, τι θα έπρεπε να κάνουν;
Ως γνωστόν, δεν είναι κοινωφελή ιδρύματα. Εχουν μετόχους, έχουν στελέχη και χιλιάδες υπαλλήλους, των οποίων οι απολαβές εξαρτώνται από την ύπαρξη κερδών. Τα κέρδη πώς επιτυγχάνονται; Κυρίως από τους τόκους και τις συμπληρωματικές τραπεζικές εργασίας. Συνεπώς, το αποκλειστικό κριτήριο για να δανειοδοτηθεί μια επιχείρηση είναι αν τα οικονομικά στοιχεία της ή το επιχειρησιακό πλάνο πείθουν πως θα μπορέσει να ανταποκριθεί στην καταβολή των τόκων ώστε, αν το επιθυμεί, να αναχρηματοδοτηθεί η καταβολή του κεφαλαίου.
Είναι δε γνωστό –ελπίζω τουλάχιστον στους πολιτικούς– πως οι τράπεζες δεν δανείζουν από τα κεφάλαιά τους, αλλά από τις καταθέσεις τους. Οσο πιο ανταγωνιστικές και αξιόπιστες είναι, τόσο πιο πολλές καταθέσεις συσσωρεύουν και τόσο πιο πολλά χρήματα μπορούν να δανείσουν. Παλιότερα, εθεωρείτο υγιής μια τράπεζα εάν τα κεφάλαια που δάνειζε αντιστοιχούσαν στο 60% των καταθέσεων. Στα τέλη της δεκαετίας του ’90, με την υπερβολική ρευστότητα, αυτός ο «χρυσούς κανών» ανατράπηκε και φτάσαμε, σταδιακά, στο σημείο να υπάρχουν τράπεζες που να έχουν δανείσει το 130%-150% των καταθέσεών τους.
Σήμερα τίθεται το ερώτημα: μια επιχείρηση που δεν πληροί τα κριτήρια δανεισμού επιτρέπεται να δανεισθεί; Η τράπεζα για ποιο λόγο να ρισκάρει τα κεφάλαιά της χρηματοδοτώντας μια υπερδανεισμένη επιχείρηση; Κάπως έτσι δεν φτάσαμε στις περίφημες ανακεφαλαιοποιήσεις των τραπεζών και στα κόκκινα δάνειά τους; Ο τέως πρωθυπουργός και το επιτελείο του έχουν ανακαλύψει άλλα κριτήρια δανεισμού και ποια είναι αυτά; Πολύ φοβούμαι πως κάποιοι δεν έχουν καταλάβει ακόμη γιατί έφτασε το τραπεζικό μας σύστημα ένα βήμα πριν από την κατάρρευσή του.