«Αγαπητε Rider». Αλήθεια; Rider; Ηδη από την αρχή φαινόταν ότι κάτι δεν πάει καλά. Από τον οργουελικό ευφημισμό, που προσφωνούσε τους διανομείς σαν να ήταν ιππότες της ασφάλτου, φαινόταν ότι η πλατφόρμα δεν είχε αγαθές προθέσεις. Οι ευφημισμοί συνεχίστηκαν με την πρόταση για «ευλεξία» που θα είχαν οι riders «να διαμορφώσουν τις ώρες εργασίας τους» και να «αυξήσουν τις αποδοχές τους».
Η πρόταση βασιζόταν, λέει, στο «batch» του κάθε παραλήπτη. Τι ήταν αυτό; Είναι ο ψηφιακός φάκελος του διανομέα, όπου συγκεντρώνονται αυτομάτως τα δεδομένα των επιδόσεών του: οι κινήσεις του, οι παραδόσεις, οι χρόνοι, με βάση τα οποία καθορίζονται και οι αμοιβές του. O άκακος όρος του «batch» μαρτυρούσε έτσι πώς είναι να έχεις για αφεντικό έναν αλγόριθμο. Πώς είναι να κάνεις μια δουλειά στην οποία παραμένεις αόρατος για τον εργοδότη.
Ευτυχώς για τους ίδιους, οι αναβάτες με τα κόκκινα γιλέκα ήταν πρόσωπα πολύ οικεία στους χρήστες της πλατφόρμας. Αόρατοι για τον εργοδότη, αλλά εντελώς ορατοί για τους «produsers» – τους λήπτες της υπηρεσίας (users) που είναι ταυτόχρονα και παραγωγοί (producers) της υπεραξίας της άυλης επιχείρησης. Οταν το αγαθό που «παράγεις» είναι μόνο η διασύνδεση, όλο σου το κεφάλαιο είναι οι συνδεδεμένοι χρήστες. Αυτό φάνηκε με τρόπο συντριπτικό στην περίπτωση της e-food: η υπερκερδοφόρος και «έξυπνη» επιχείρηση εξανεμίζεται στη στιγμή, αν αποσυνδεθούν οι χρήστες που τη συνέχουν. Πρόκειται για ένα βαθμό ζωτικής εξάρτησης παρόχου – πελάτη που δεν υπήρχε στην παλιά οικονομία.
Από αυτήν την άποψη, ο νέος καπιταλισμός αποδεικνύεται διαφανής και δημοκρατικά διαμπερής. Οσοι τον πολεμούν και τον φοβούνται, ζητούσαν στην περίπτωση της e-food να παρέμβει αμέσως η πολιτεία, με όλο της το ρυθμιστικό οπλοστάσιο. Φάνηκε όμως ότι η ψηφιακή αγορά –με τη διπλή έννοια του όρου, ως αγορά πελατών αλλά και πολιτών– κατάφερε το φιλεργατικό αποτέλεσμα, πολύ πιο καίρια και γρήγορα απ’ ό,τι θα μπορούσε το κράτος.
Και λοιπόν; Πρέπει μήπως να βάλουμε το εργατικό δίκαιο –και τον Οργουελ– πίσω στο ράφι του 20ού αιώνα; Δεν πρέπει να μας φοβίζει η υποτίμηση της εργασίας – το γεγονός ότι σήμερα μια επιχείρηση μπορεί να γιγαντωθεί σχεδόν χωρίς να χρειάζεται να προσλάβει κανονικούς υπαλλήλους;
Η απάντηση του κράτους στην οικονομία της πλατφόρμας και της ευέλικτης απασχόλησης «με το κομμάτι» δεν μπορεί να είναι μόνο κατασταλτική. Αρκεί να φανταστεί κανείς ένα κράτος που δεν θα εξαντλεί τη φαντασία του στο να επιδοτεί τις θέσεις εργασίας των νέων με 100 ευρώ τον μήνα. Αρκεί να φανταστεί πώς θα μπορούσε να επιδράσει στον ανταγωνισμό μια κοινωφελής πλατφόρμα υπό την αιγίδα του κράτους. Ενα ψηφιακό μητρώο εργαζομένων που, χωρίς προμήθειες, θα φιλοδοξούσε να δια-συνδέσει τους νέους επαγγελματίες –παιδαγωγούς και γηροκόμους, κομμωτές και web designers, οδηγούς και κηπουρούς– με την αγορά των «χρηστών» (ενδεικτικά: Should Gig Work Be Government-run?, The New Yorker, 23.03.2021).
Για να βάλει κάποιος τη φαντασία του να δουλέψει, πρέπει, βέβαια, πρώτα να την ξαραχνιάσει. Να την εκκενώσει από τα φαντάσματα.
Α-συμμετρίες
Ο Αλέξης Τσίπρας αποχαιρέτησε την Αγκελα Μέρκελ. Και η Μαρίνα Πατούλη τη Μόνικα Μπελούτσι.
Ευπάθειες
Καλύτερα από τους δημοσκόπους, την ακτινογραφία του κοινού των αντιεμβολιαστών θα μπορούσε να την κάνει το Facebook. Δεν έχει μόνο τα μέσα ώστε να καταγράφει καταλεπτώς τα γούστα των χρηστών του. Εχει και το πιο κρίσιμο δείγμα, καθώς είναι το κοινωνικό δίκτυο στο οποίο πλέον συχνάζουν οι «ευπαθείς» ηλικίες. Το Facebook θα μπορούσε να μετρήσει με ακρίβεια την ευπάθεια αυτής της ομάδας και στους ιούς της υγειονομικής παραπληροφόρησης. Διά γυμνού οφθαλμού, πάντως, φαίνεται ότι στους χρήστες αυτούς το ψυχοτρόπο της δικτυακής συγκίνησης έχει επίδραση πιο ισχυρή απ’ ό,τι στους νεότερους. Οι μεγαλύτεροι είναι μετανάστες στην ψηφιακή σφαίρα. Δεν έχουν μάθει σαν μητρική τους γλώσσα την εικονικότητα. Δεν έχουν μάθει να την υποψιάζονται παντού, γιατί κατάγονται από έναν κόσμο όπου η δημοσίευση είχε ως γενετικό της στοιχείο ένα κάποιο κύρος. Το νεαρό βλέμμα όχι απλώς βλέπει το ψέμα, αλλά το βλέπει και δεν αποστρέφεται, αφού στον δικό του κόσμο, η ανάγκη για αλήθεια έχει εκτοπιστεί από την ανάγκη για προσοχή. Η άρνηση στα εμβόλια θα μπορούσε έτσι να είναι προϊόν παλαιομοδίτικης αφέλειας. Μια θανατηφόρος γενεακή αθωότητα.