Ο Κεν Λόουτς είναι σκηνοθέτης και γεννήθηκε στο Νούνιτον της Αγγλίας το 1936. Ο Εντουάρ Λουί είναι συγγραφέας και γεννήθηκε στο Αλενκούρ της Γαλλίας το 1992. Eνας σχεδόν 30χρονος και ένας 85χρονος. Eνας δηλωμένος γκέι με βιωματική γραφή. Τα βιβλία του έχουν διασκευαστεί για το θέατρο με επιτυχία και μεταφραστεί σε πάνω από 20 γλώσσες. Κι ένας σημαντικός Ευρωπαίος δημιουργός, στρατευμένος στην Αριστερά, με ταινίες οι οποίες εστιάζουν στην ανεργία, στη φτώχεια και στον κοινωνικό αποκλεισμό.
Την περασμένη εβδομάδα παρουσιάστηκε στο Φεστιβάλ Αθηνών η «Ιστορία της βίας»του Εντουάρ Λουί, από τη γερμανική Σαουμπίνε, σκηνοθετημένη από τον Τόμας Οστερμάιερ. Αυτό ήταν και η αφορμή να ανατρέξουμε στο βιβλίο «Διάλογος για την τέχνη και την πολιτική» που εκδόθηκε πρόσφατα (Αντίποδες, μτφρ. Στέλα Ζουμπουλάκη), όπου αυτοί οι δυο καλλιτέχνες, με εντελώς διαφορετικές καταβολές, συνομιλούν, απαντώντας και σε ερωτήσεις (η συζήτηση, όπως διαβάζουμε, είχε προβληθεί σε εκπομπή του Al Jazeera το 2019). Η αφορμή ήταν η περιέργεια. Γνωρίζοντας τη φιλμογραφία του Λόουτς και έχοντας παρακολουθήσει μια παράσταση απομακρυσμένη από ωραιοποιήσεις για τη ζωή των γκέι, σε μια σκηνή γυμνή, με γυμνά σώματα και απογυμνωμένες ψυχές –ο Οστερμάιερ αξιοποίησε τα βιώματα που καταγράφει ο συγγραφέας, τον τρόμο, την απέχθεια (για τον ίδιο τον εαυτό), το ταξικό μίσος, την ομοφοβία– αναζητήσαμε το βιβλίο. Καχύποπτοι. Το ασύμπτωτο και το αταίριαστο έμοιαζαν δεδομένα.
Δύο συστήματα σκέψης, εκτός «σκηνής». Ο διάλογος ως μορφή κοινωνικής συνεισφοράς. Κοντεύουμε να ξεχάσουμε πώς είναι.
Στην έννοια της «κοινότητας» εμφανίζεται μία από τις μεγάλες αποκλίσεις. Αλλιώς την αντιμετωπίζει ο αριστερός, εμμονικός και σπουδαίος την ίδια στιγμή Λόουτς, αλλιώς την αντιλαμβάνεται ο Λουί. Σταχυολογούμε: «..Δεν μπορούμε να θεωρούμε την κοινότητα ως κάτι ιδανικό, αφού οι κοινότητες συχνά αποδεικνύονται κάτι εξ ορισμού δύσκολο, ίσως ενίοτε και τοξικό. Πώς θα ήταν, για παράδειγμα, η ζωή ενός γκέι παιδιού σε αυτές τις κοινότητες των ανθρακωρύχων για τις οποίες μιλάς; Θα το προστάτευε η κοινότητα; Δεν είμαι τόσο σίγουρος… Πώς είναι η ζωή ενός γκέι που μεγαλώνει σε ένα γκέτο ή σε μια αγροτική περιοχή της Γαλλίας; Υπάρχει επίσης η αντρική κυριαρχία που μπορεί να πάρει και εξαιρετικά σκληρές μορφές στις λαϊκές τάξεις. Στη δική μου παιδική ηλικία έχω γνωρίσει πολλές γυναίκες που, όπως η μητέρα μου ή η αδελφή μου, υπέφεραν πολύ εξαιτίας της» λέει ο Εντουάρ Λουί. Και καταλήγει: «Καταλαβαίνω τη βία για την οποία μιλάς όταν λες ότι ο καπιταλισμός καταστρέφει τις κοινότητες, όμως από την άλλη θέλω ως άτομο να έχω το δικαίωμα να αποφύγω ή να απορρίψω την κοινότητά μου αν το θελήσω, και σε κάθε περίπτωση ίσως είναι ακριβώς ο εκσυγχρονισμός εκείνος που κατέστησε κάτι τέτοιο δυνατό…» Ο Λόουτς συμφωνεί ότι η παρατήρηση είναι σωστή, πως οι άνθρωποι σήμερα είναι πιο ανεκτικοί απ ό,τι ήταν στο παρελθόν και πως μορφές επικοινωνίας όπως το Διαδίκτυο διεύρυναν τους ορίζοντες για όλους. «Πιστεύω όμως επίσης πως οι άνθρωποι είναι γενναιόδωροι όταν αισθάνονται ασφαλείς. Και πως δείχνουν λιγότερη ανοχή όταν δεν αισθάνονται ασφαλείς» συμπληρώνει.
Είναι δυο άνθρωποι που έχουν «μετασχηματιστεί» μέσα σε διαφορετικές εποχές και ερεθίσματα, όμως ο ένας «ακούει» τον άλλον και συμβάλλει στην οικοδόμηση μιας σκέψης. Ο ένας αποτυπώνει τη σημερινή πραγματικότητα, τι συμβαίνει και τι σημαίνει «διαφορετικότητα» στις λαϊκές τάξεις, στα γκέτο, στις μικρές κοινότητες και ο άλλος, με την ουμανιστική κοσμοθεωρία του, συμβάλλει με το δίπολο «ασφάλεια/ανοχή». Σύγκλιση, εν προκειμένω, σημαίνει συνδημιουργία. Συμμετοχή με την έγνοια της ροής του λόγου, της συνομιλίας. Αφεθήκαμε για λίγο στον διάλογο. Και «κουβεντιάσαμε» μαζί τους. Διαφωνήσαμε, συμφωνήσαμε, μορφάσαμε, κρίναμε, αποδεχτήκαμε, απογοητευτήκαμε. Προσεγγίσαμε δυο συστήματα σκέψης, εκτός «σκηνής». Ο διάλογος ως μορφή κοινωνικής συνεισφοράς. Κοντεύουμε να ξεχάσουμε πώς είναι. Δεν αρκούν οι διαδικτυακές ομάδες, οι «φούσκες» μέσα στις οποίες ο καθένας αυτοεπιβεβαιώνεται εκτιθέμενος.
Οι δυο αυτοί άνθρωποι συναντήθηκαν το 2019 αλλά δεν είναι καθόλου βέβαιο ότι οι δρόμοι τους θα ξαναδιασταυρωθούν. Πρόσφεραν όμως ήδη μια εκδοχή του δημόσιου ρόλου που μόνο μέσα από τον δημόσιο διάλογο μπορεί να αναδειχθεί, να προτείνει, να κατευθύνει.