Το επόμενο διάστημα, και ενόψει της COP26 στη Γλασκώβη, θα ακούτε και θα διαβάζετε όλο και περισσότερα πράγματα για την κλιματική αλλαγή και τις συνέπειές της, για όσα πρέπει να κάνουν τα κράτη, για τις ανεπαρκείς πρωτοβουλίες της Κίνας και της Ρωσίας, για την ντροπιαστική ανικανότητα του αμερικανικού πολιτικού συστήματος να περάσει τολμηρές και αναγκαίες αποφάσεις.
Η παραγωγή ηλεκτρισμού ευθύνεται μόνο για το 1/4 των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου στην ατμόσφαιρα.
Και βέβαια θα διαβάζετε και πολλή γκρίνια για την Ευρώπη, μολονότι η Ευρωπαϊκή Ενωση είναι ο μόνος υπολογίσιμος παγκόσμιος παίκτης που έχει συγκεκριμένο και ήδη εγκεκριμένο σχέδιο, που δεσμεύει νομικά όλα τα κράτη-μέλη της να πετύχουν στόχους τις επόμενες τρεις δεκαετίες. Γενικά θα ακούσετε πολλά γι’ αυτά που κάνουμε, γι’ αυτά που δεν κάνουμε και γι’ αυτά που θα μπορούσαμε να κάνουμε, ως ανθρωπότητα. Δυστυχώς όμως θα ακούσετε και θα διαβάσετε πολύ λίγα γι’ αυτά που πρέπει να γίνουν, αλλά δεν μπορούμε να τα κάνουμε. Κάθε φορά που αντιμετωπίζουμε ένα πρόβλημα, είναι φυσιολογικό να δίνουμε έμφαση στις πιθανές λύσεις – είναι μέρος της ανθρώπινης φύσης αυτό. Ωστόσο, το πρόβλημα της κλιματικής αλλαγής είναι ιδιαίτερο από πολλές απόψεις και μία από αυτές είναι ότι κάποιες από τις πτυχές του δεν έχουν καμία λύση. Πολλά ακούμε για τα φιλόδοξα σχέδια περιορισμών των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, αλλά σπάνια τονίζεται κάτι κρίσιμο: ότι το να φτάσει η ανθρωπότητα (ή, έστω, η Ευρώπη) στο «μηδέν» είναι εντελώς αδύνατο. Οχι επειδή δεν υπάρχει «πολιτική βούληση», αλλά επειδή είναι τεχνικά αδύνατο να συνεχίσει να υπάρχει ανθρώπινος πολιτισμός χωρίς να εκπέμπουμε αέρια του θερμοκηπίου στην ατμόσφαιρα. Αν και υπάρχουν πολυσυζητημένες λύσεις σε θέματα όπως η παραγωγή ενέργειας ή η θέρμανση και η ψύξη των κτιρίων, ας πούμε, είναι εντελώς αδύνατο να πάμε στο «μηδέν» χωρίς να βρούμε νέους τρόπους να φτιάχνουμε τσιμέντο, ατσάλι και πλαστικά, ή χωρίς να ανακαλυφθούν εντελώς νέα καύσιμα για τα αεροπλάνα ή τα καράβια.
Το θέμα της ενέργειας, για παράδειγμα, κυριαρχεί στη συζήτηση σε βαθμό που πολλοί να νομίζουν ότι αν καταργήσουμε τον λιγνίτη και το μαζούτ και φτιάχνουμε ηλεκτρικό ρεύμα μόνο με ηλιακή και αιολική ενέργεια, το λύσαμε το θέμα της κλιματικής αλλαγής. Αυτό όμως δεν ισχύει. Η παραγωγή ηλεκτρισμού ευθύνεται μόνο για το 1/4 των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου στην ατμόσφαιρα. Ακόμη και αν λύναμε το πρόβλημα της παραγωγής καθαρής ενέργειας χωρίς εκπομπές, θα είχαμε τα άλλα 3/4 να λύσουμε για να φτάσουμε στο μηδέν. Για ορισμένα από αυτά, κάποιες λύσεις υπάρχουν. Η πιο βολική είναι ο εξηλεκτρισμός: αφού «καθαρίσουμε» την παραγωγή του ηλεκτρισμού, να τον χρησιμοποιήσουμε για να αντικαταστήσουμε άλλες διαδικασίες που μέχρι τώρα γίνονταν με την καύση ορυκτών καυσίμων, όπως για παράδειγμα η αυτοκίνηση ή η θέρμανση και η ψύξη κτιρίων. Αυτό είναι πράγματι εφικτό και με μια συντονισμένη και παγκόσμια προσπάθεια, τεράστιες επενδύσεις και στήριξη από τους πολίτες, μπορεί να φέρει αποτέλεσμα. Η τεχνολογία υπάρχει, βελτιώνεται ολοένα, και οι προσπάθειες έχουν αρχίσει ήδη. Σε κάποια άλλα, ωστόσο, οι λύσεις δεν είναι προφανείς. Μπορείς να φτιάξεις ηλεκτρικά Ι.Χ. που να πηγαίνουν το ίδιο καλά ή και καλύτερα από τα βενζινοκίνητα, αλλά δεν μπορείς να φτιάξεις ηλεκτρικά αεροπλάνα ή τάνκερ – οι μπαταρίες που θα χρειάζονταν είναι απαγορευτικά μεγάλες και βαριές. Για ένα μεγάλο μέρος των παγκόσμιων μεταφορών (που ευθύνονται για το 14% των εκπομπών) δεν υπάρχει εναλλακτική λύση από τα ορυκτά καύσιμα. Μπορεί οι σύγχρονοι κινητήρες να είναι πολύ πιο αποδοτικοί, μπορεί τα πλοία που καίνε αέριο να εκπέμπουν λιγότερο, αλλά όλες οι υπάρχουσες λύσεις, ακόμη και οι πιο ακριβές και φιλόδοξες, δεν μας πάνε με τίποτε στο «μηδέν». Θα χρειαστούν νέες τεχνολογίες, νέοι κινητήρες, μεγάλα άλματα στην έρευνα για την παραγωγή «καθαρού» υδρογόνου ή νέων, ελαφρύτερων μπαταριών για να βρεθεί λύση. Το ίδιο πρόβλημα υπάρχει και με άλλα πράγματα. Οι τσιμεντοβιομηχανίες εκπέμπουν περισσότερα αέρια του θερμοκηπίου στην ατμόσφαιρα από ό,τι η Ινδία, αλλά δεν υπάρχει κάποια γνωστή μέθοδος για την παραγωγή τσιμέντου που να μην εκπέμπει – αν θέλουμε και να συνεχίσουμε να χτίζουμε και να πάμε στο «μηδέν», χρειάζεται μια τεχνολογική επανάσταση κι εκεί. Το ίδιο και στην παραγωγή πλαστικών. Το ίδιο και στην παραγωγή κρέατος και γαλακτοκομικών προϊόντων. Και το ίδιο, βέβαια, και στις τεχνολογίες δέσμευσης και αποθήκευσης άνθρακα, που κάποιοι νομίζουν ότι θα μπορούσαν να δώσουν λύση, αλλά που προς το παρόν είναι τόσο αποδοτικές όσο να προσπαθείς να ξεσκονίσεις παραλία. Ο,τι και αν αποφασίσουν οι ηγέτες για φόρους άνθρακα ή για άλλους επινοημένους στόχους στην COP26, χωρίς κάμποσες τεράστιες τεχνολογικές επαναστάσεις, που θα πρέπει να γίνουν λίγο-πολύ ταυτόχρονα και πολύ, πολύ σύντομα, δεν υπάρχει περίπτωση να πετύχουμε κανένα «μηδέν» στο κοντινό μέλλον. Πώς θα συμβεί κάτι τέτοιο; Μόνο με συντονισμένες και τεράστιες επενδύσεις σε έρευνα, ένα παγκόσμιο «Manhattan Project» για τη σωτηρία του είδους μας σε αυτό τον πλανήτη.