Σαφή εικόνα για τη «δεκαετία καταστροφής» 2010-20 της οικονομίας δίνουν οι εθνικοί λογαριασμοί που δημοσιοποιήθηκαν πρόσφατα. Το ΑΕΠ (σε σταθερές τιμές του 2015) προφανώς μειώθηκε, αλλά έχει σημασία να δούμε ότι η παραγωγή αγαθών και υπηρεσιών από 336,5 δισ. το 2010 περιορίστηκε σε 265,4 δισ. το 2020. Η καταναλωτική δαπάνη των νοικοκυριών μειώθηκε από 145,6 δισ. το 2010 στα 114,2 δισ. ευρώ.
Αυτό όμως που ίσως έχει μεγαλύτερη μακροπρόθεσμη σημασία για την ελληνική οικονομία, είναι ότι απαξιώθηκαν ο εξοπλισμός, η υποδομή, οι δυνατότητες υλοποίησης σοβαρών εργασιών στη χώρα. Ο ακαθάριστος σχηματισμός παγίου κεφαλαίου μειώθηκε κατά 45,8% τη δεκαετία αυτή, ενώ την ίδια περίοδο, οι επενδύσεις (ακαθάριστος σχηματισμός κεφαλαίου) κατέρρευσαν από 37,5 δισ. ευρώ σε 24,9 δισ.
Η διαπίστωση αυτή κρύβει το δράμα μιας απαξιωμένης και παρωχημένης οικονομίας, ίσως όμως και τις ευκαιρίες που μπορούν να υπάρξουν. Στην εποχή συναλλαγών και ενημέρωσης σε πραγματικό χρόνο, η μελέτη στατιστικών στοιχείων που αφορούν προηγούμενα χρόνια, μοιάζει λίγο με αρχαιολογική έρευνα. Κάποιοι γνωρίζουν αυτά που συμβαίνουν τώρα και εμείς μελετούμε το παρελθόν, αλλά κι αυτό δίνει χρήσιμα συμπεράσματα.
Το στοίχημα είναι ότι η δυναμική που θα δημιουργηθεί για την κάλυψη των εγχώριων αναγκών πρέπει να έχει εξωστρέφεια.
Το Facebook πριν από λίγες ημέρες ανακοίνωσε ότι προσφέρει νέα υπηρεσία, που είναι ένα «ψηφιακό πορτοφόλι» ώστε να διευκολύνει τις συναλλαγές των 3,21 δισ. ατόμων που χρησιμοποιούν παγκοσμίως τις εφαρμογές της. Το πιθανότερο είναι πως η εταιρεία αυτή θα γνωρίζει, άμεσα, πολύ περισσότερα από κεντρικές τράπεζες και κυβερνήσεις όσον αφορά την καταναλωτική συμπεριφορά στην παγκόσμια αγορά.
Εμείς έχουμε τους δικούς μας ρυθμούς και προχθές μάθαμε πόσες επιχειρήσεις άνοιξαν και έκλεισαν το… 2019. Και επειδή όλα πρέπει να γίνονται με προσοχή, θέλουμε να προειδοποιήσουμε (όπως και η Στατιστική Υπηρεσία) ότι αυτά είναι προσωρινά στοιχεία. Κάποτε, θα μάθουμε τα οριστικά! Ας πάμε όμως κατευθείαν στα «καλά νέα».
Με βάση την απασχόληση κάποιες εταιρείες χαρακτηρίζονται «υψηλής ανάπτυξης», και πρόκειται για 7.300 εταιρείες που απασχολούν 473.230 μισθωτούς. Αυτές θεωρητικά είναι το μέλλον, παρότι σήμερα που τις «ανακαλύψαμε» κάποιες από αυτές ίσως έχουν κλείσει, αλλά ας είμαστε αισιόδοξοι. Από τις 7.300 εταιρείες «υψηλής ανάπτυξης» οι περισσότερες ανήκουν σε κλάδους χαμηλών αμοιβών, όπως παροχή καταλύματος και υπηρεσιών εστίασης, χονδρικό και λιανικό εμπόριο, επισκευή οχημάτων και μοτοσικλετών, διοικητικές και υποστηρικτικές δραστηριότητες. Αν αφαιρέσουμε αυτές, μένουν 1.649 επιχειρήσεις που απασχολούν 185.265 μισθωτούς και έχουν το βαρύ καθήκον να συμβάλουν δυναμικά στην ανάπτυξη. Από αυτούς περιμένουμε τα περισσότερα εφόσον αξιοποιήσουν τις ευκαιρίες.
Υπάρχει παράθυρο ευκαιρίας, που είναι η καθυστερημένη υποδομή και ο απαρχαιωμένος εξοπλισμός, οι μεγάλες ανάγκες. Η χαμένη δεκαετία είχε ως συνέπεια και την εξαφάνιση τεχνογνωσίας για έργα, τεχνολογίες, μάνατζμεντ. Οι ανάγκες που υπάρχουν πλέον μπορεί να φέρουν τεχνογνωσία στη χώρα, επιστημονικό δυναμικό που θα επιστρέψει, τεχνικούς από άλλες χώρες που θα θέλουν να εργαστούν στην Ελλάδα, κεφάλαια για πραγματικές επενδύσεις και όχι παίκτες για συναλλαγές σε μετοχές και ομόλογα. Το στοίχημα είναι ότι η δυναμική που θα δημιουργηθεί για την κάλυψη των εγχώριων αναγκών, πρέπει να έχει εξωστρέφεια. Να καλύψει ανάγκες άλλων αγορών, κάτι που δεν έγινε στο παρελθόν.
Η χαμένη δεκαετία 2010 είχε κι ένα θετικό στοιχείο. Παρά την πτώση παραγωγής και κατανάλωσης, οι εξαγωγές αυξήθηκαν 15,2%, από 47,7 δισ. σε 54,9 δισ. το 2020. Το ίδιο διάστημα, η αύξηση εισαγωγών ήταν μόλις 7,1%, κυρίως επειδή μειώθηκε η κατανάλωση. Εξαγωγές χωρίς ύφεση, το ζητούμενο.