H Αμερικανική Εταιρεία για την Ερευνα του Καρκίνου δημοσίευσε πρόσφατα επετειακό τεύχος για την πρόοδο και τις επιστημονικές εξελίξεις τα τελευταία 50 έτη στη μάχη κατά του καρκίνου. Παράλληλα περιγράφεται και ο αρνητικός αντίκτυπος της πανδημίας COVID-19 στην έρευνα στον χώρο της Ογκολογίας και στη φροντίδα αυτών των ασθενών. Τόσο η πανδημία όσο και ο καρκίνος εξακολουθούν να επηρεάζουν σε μεγαλύτερο βαθμό ανθρώπους που ανήκουν σε μειονότητες και έχουν περιορισμένη πρόσβαση σε υγειονομικές υποδομές, ενώ ταυτόχρονα το οικονομικό βάρος και από τις δύο νοσολογικές οντότητες έχει επηρεάσει σημαντικά την αμερικανική οικονομία. Το 2020 οι ΗΠΑ δαπάνησαν 200,7 δισ. δολάρια για υπηρεσίες υγείας που αφορούσαν ογκολογικά νοσήματα, με το νούμερο αυτό να αυξάνεται λογαριθμικά τα τελευταία έτη. Το κόστος αυτό μάλιστα είναι υποεκτιμημένο αν συνυπολογιστούν και άλλοι δείκτες, όπως η μειωμένη παραγωγικότητα και η αυξημένη οικονομική επίπτωση της πανδημίας στους ογκολογικούς ασθενείς.
Τα τελευταία 50 χρόνια η σημαντική πρόοδος που έχει καταγραφεί στον χώρο της Ογκολογίας έχει ως αποτέλεσμα να μειωθεί η επίπτωση του καρκίνου και της σχετιζόμενης θνητότητας στις ΗΠΑ, ενώ ταυτόχρονα αυξάνεται σημαντικά ο αριθμός των «επιβιωσάντων». Η θνητότητα από ογκολογικά νοσήματα έχει μειωθεί κατά 31% από το 1991 έως το 2018 στις ΗΠΑ, νούμερο που αντιστοιχεί σε 3,1 εκατομμύρια ανθρώπους που επιβίωσαν. Εξαιρετικό ενδιαφέρον παρουσιάζει και η περαιτέρω μείωση κατά 2,4% ανάμεσα στο 2017 και στο 2018 – η μεγαλύτερη που έχει καταγραφεί ποτέ μέσα σε ένα έτος. Ο αριθμός δε των επιβιωσάντων τα τελευταία 50 έτη έχει ανέλθει από τρία σε 16,9 εκατομμύρια. Οι αντικαπνιστικές καμπάνιες έχουν κατορθώσει να μειώσουν κατά 41% τους θανάτους από καρκίνο του πνεύμονα από το 1991 έως το 2018.
Η ανάπτυξη των στοχευμένων θεραπειών και της ανοσοθεραπείας έχει κατορθώσει να αυξήσει σημαντικά την 5ετή επιβίωση ακόμη και σε καρκίνους με δυσμενή πρόγνωση, όπως ο καρκίνος του πνεύμονα και το μελάνωμα. Η σχετική 5ετής επιβίωση για όλους τους τύπους καρκίνου έχει αυξηθεί σε 68% για το διάστημα 2011-2017 έναντι μόλις 49% για εκείνους που είχαν διαγνωστεί τη δεκαετία του ’70. Η σημαντική αυτή βελτίωση αφορά και τους όγκους της παιδικής και εφηβικής ηλικίας.
Σε αυτά τα 50 έτη υπήρξαν σημεία-σταθμοί στην έγκριση νέων αντινεοπλασματικών φαρμάκων. Ενδεικτικά, από τον Αύγουστο του 2020 έως τον Ιούλιο του 2021 ο Αμερικανικός Οργανισμός Φαρμάκων ενέκρινε 16 αντικαρκινικές θεραπείες και αρκετά νέα διαγνωστικά τεστ.
Σημαντικούς σταθμούς στην εξατομικευμένη Ιατρική αποτελούν η έγκριση του sotorasib, του πρώτου παράγοντα που στοχεύει το ογκογονίδιο KRAS· του αντισώματος fam-trastuzumab deruxtecan-nxki για τη θεραπεία του HER2-θετικού γαστρικού καρκίνου· και του relugolix, της πρώτης από του στόματος ορμονικής θεραπείας για τον προχωρημένο καρκίνο του προστάτη.
Μεγάλη πρόοδο στον τομέα της ανοσοθεραπείας το τελευταίο έτος αποτελεί και η έγκριση του idecabtagene vicleucel, της πρώτης CAR T-cell θεραπείας για ασθενείς με ανθεκτικό πολλαπλούν μυέλωμα, του dostarlimab-gxly, ενός νέου checkpoint αναστολέα για την αντιμετώπιση ασθενών με υποτροπή καρκίνου του ενδομητρίου, και του nivolumab σε συνδυασμό με ipilimumab για την αντιμετώπιση του μεσοθηλιώματος.
Παρά όμως την πρόοδο που έχει διατελεσθεί, 1,9 εκατομμύριο ασθενείς θα διαγνωστούν στις ΗΠΑ ετησίως με καρκίνο και πάνω από 600.000 θα καταλήξουν από τη νόσο τους. Η αύξηση της χρηματοδότησης του Εθνικού Κέντρου Υγείας και του Εθνικού Αντικαρκινικού Ινστιτούτου έχει ως κύριο στόχο να βελτιώσουν περαιτέρω την επιβίωση και την ποιότητα ζωής αυτών των ασθενών. Η ενισχυμένη χρηματοδότηση καλείται να υποκαταστήσει την καθυστέρηση που δημιούργησε στην κλινική έρευνα η πανδημία. Η αντιμετώπιση του καρκίνου και η έρευνα έχουν πλέον εστιάσει σε όλους τους βασικούς άξονες, την πρόληψη, τη διάγνωση και τη θεραπεία. Η προσπάθεια πρέπει να συνεχιστεί αμείωτη, ειδικά αν λάβουμε υπόψη πως δεν ωφελούνται ακόμη όλοι οι ασθενείς από τις υπάρχουσες διαθέσιμες θεραπείες. Και στην προσπάθεια αυτή όλοι οι εμπλεκόμενοι φορείς πρέπει να ενώσουν τις δυνάμεις τους για την επίτευξη του κοινού αυτού σκοπού.
* Η κ. Μαρία Γαβριατοπούλου είναι επίκουρη καθηγήτρια της Ιατρικής Σχολής του ΕΚΠΑ.
** Ο κ. Μελέτιος Α. Δημόπουλος είναι καθηγητής της Ιατρικής Σχολής και πρύτανης του ΕΚΠΑ.