Το λέγαμε χωρίς να το πολυπιστεύουμε. Το λέγαμε υπό την επήρεια της στιγμής. Λέγαμε για την επίδραση που θα μπορούσε να έχει η στάση της πολιτικής τάξης, που έσκυψε σύσσωμη το κεφάλι γύρω από το φέρετρο μιας πολιτικού του μετριοπαθούς Κέντρου. Ξέραμε ότι δεν θα κρατούσε.
Οι ευχές ότι το πένθος θα μπορούσε να λειτουργήσει παιδαγωγικά –να οδηγήσει τη δημόσια ζωή σε μια μικρή ηθική ανακαίνιση, τουλάχιστον στους τρόπους– ήταν μόνο αυτό: Ευχές.
Το ύφος της στιγμής δικαιολογούσε τα ευχολόγια. Δεν είναι συνηθισμένο να βλέπεις πολιτικούς αντιπάλους να μοιράζονται δημοσίως και «οικουμενικώς» το ίδιο συναίσθημα. Ακόμη λιγότερο συνηθισμένη ήταν αυτή η σιωπή. Η παύση από τη φρενήρη «επικοινωνία». Η κοινή αναζήτηση για μια άλλη γλώσσα: Τη γλώσσα που καλείται να μιλήσει για την αρρώστια και τον θάνατο.
Η αίσθηση της καταλλαγής ήταν, βέβαια, απατηλή. Η σιωπή της Μητρόπολης συγχρονιζόταν με τον βρασμό του Περάματος. Με την προσπάθεια να μετατραπεί μια αποτυχημένη αστυνομική επιχείρηση σε θρυαλλίδα κοινωνικής αναταραχής.
Η σιωπή της Μητρόπολης και ο θόρυβος του Περάματος.
Δεν ήταν μόνο το πάντα εύφλεκτο περιθώριο των πυρπολούμενων κάδων, που δοκίμασε να εκμεταλλευτεί τον νεκρό του Περάματος. Ο τομεάρχης της αξιωματικής αντιπολίτευσης για την Προστασία του Πολίτη ισχυριζόταν ότι η κυβέρνηση διόρισε σκοπίμως στην Αστυνομία «ακροδεξιούς ρατσιστές δολοφόνους».
Το παράδειγμα είναι ενδεικτικό για το πώς η γλώσσα μετράει: Αυτή η «αντιπολίτευση», όπως την εξέφραζε ο Χρήστος Σπίρτζης για λογαριασμό του ΣΥΡΙΖΑ, δεν στοχεύει τάχα στη βελτίωση της Αστυνομίας, ώστε να μη σκοτώνει άοπλους δράστες. Παραχαράσσει το πραγματικό θέμα (της αστυνομικής ανεπάρκειας)· το δηλητηριάζει νομιμοποιώντας έτσι και τις ακραίες φωνές της άλλης πλευράς.
Ετσι ήταν πάντα. Η δημοκρατία του διαλόγου περιείχε και τη δημοκρατία του μίσους. Η πλειοψηφία της μετριοπάθειας συγκατοικούσε με τις μειοψηφίες του φανατισμού.
Θα μπορούσε να πει κανείς ότι μετά το 2015 οι μειοψηφίες συρρικνώθηκαν. Ομως το χάσμα που χωρίζει τους πολλούς από τους λίγους έχει διευρυνθεί. Οι πολιτικές διαφορές έχουν βαθύνει τόσο, ώστε να λογίζονται ως χωριστές ταυτότητες. Κι αυτό είναι έκδηλο όχι μόνο στα πεδία υψηλής πολιτικής φόρτισης, όπως ήταν πάντα η δημόσια τάξη, αλλά και στα εκτός αρένας, όπως η δημόσια υγεία.
Γι’ αυτό ήταν σπάνια η εικόνα του διακομματικού αποχαιρετισμού. Γιατί έβλεπε κανείς ένα πολιτικό σύστημα να ενσαρκώνει τον πυρήνα των κοινών αξιών που το συνέχουν, χωρίς καν να χρειάζεται να τις αρθρώσει. Ισως και να μην μπορεί πια να τις αρθρώσει. Ισως το περισσότερο που μπορεί είναι αυτή η βουβή κατάφαση. Βουβή και φευγαλέα.