Οκ. Νίκος Φίλης, πρώην υπουργός Παιδείας, συνόψισε τη σημασία του προχθεσινού εορτασμού εις τα εξής: αγώνας κατά του ναζισμού, του φασισμού, κατά του ρατσισμού, του σεξισμού και του φυλετισμού. Εσωσε την τιμή των πατεράδων μας και των παππούδων μας. Για να μη νομίζουμε ότι ήσαν τίποτε άσχετοι και αντιδραστικοί που πολέμησαν για την πατρίδα τους. Και να το ξεκαθαρίσουμε: πολέμησαν την Ιταλία που ήταν φασιστική, ενώ αν είχε εισβάλει η ΕΣΣΔ στην Ελλάδα θα την υποδέχονταν τραγουδώντας στα σύνορα την Τρίτη Διεθνή. Η υπόθεση ότι θα μπορούσε να εισβάλει η ΕΣΣΔ είναι μεν υπόθεση, πλην όμως όχι παράλογη. Η μεγάλη σοβιετική πατρίδα τότε ήταν σύμμαχος της ναζιστικής Γερμανίας, όπως και η φασιστική Ιταλία. Τέλος πάντων. Το πρώτο συμπέρασμα από τη δήλωση του κ. Φίλη είναι ότι οι Ελληνες το 1940 δεν ήξεραν για ποιο λόγο πολεμούσαν. Για άλλο νόμιζαν και άλλο τούς βγήκε στην πραγματικότητα. Το δεύτερο συμπέρασμα είναι ότι ο κ. Φίλης δεν ξέρει τι λέει. Κάτι που μου φαίνεται μάλλον απίθανο. Ο κ. Φίλης ξέρει πολύ καλά τι λέει. Απλώς έχει ιεραρχήσει τις αξίες του. Αυτά που λέει, και αυτά που θέλει να πει, θεωρεί ότι είναι σημαντικότερα από την ιστορική πραγματικότητα. Ο αγώνας του ελληνικού στρατού στην Πίνδο στην πραγματικότητα είχε τα ίδια ιδανικά με ένα gay pride ή μια διαδήλωση κουκουλοφόρων κατά του ρατσισμού. Το περιεχόμενο ήταν ίδιο. Διέφερε μόνον η μορφή. Εκεί τα πυρά ήταν πραγματικά και το τοπίο ήταν χιονισμένο. Μπορούσες να χάσεις τη ζωή σου ή να σου κόψουν το πόδι απ’ τα κρυοπαγήματα.
Δεν θα είχε τόση σημασία η δήλωση του κ. Φίλη μετά τη μαθητική παρέλαση. Πλην όμως είναι αποκαλυπτική μιας αναξιοπρέπειας την οποία, ευτυχώς, όσες δόσεις κι αν έχουμε γευθεί, είναι αδύνατον να την αποδεχθείς. Είναι βαριά η λέξη «αναξιοπρέπεια», δεν έχω αντίρρηση. Πλην όμως δεν βρίσκω άλλη για να εκφράσω την απαξίωση της υψηλότερης στιγμής της εθνικής μας ύπαρξης στη διάρκεια του εικοστού αιώνα. Αναξιοπρεπές είναι όταν αποπειράσαι να αφαιρέσεις από τη χειρονομία τους τα δικαιώματα που κέρδισαν με τη ζωή τους, και τους απέδωσε η ιστορική μνήμη, για να τους υποβάλεις στην προκρούστεια λογική της δικής σου αλαζονείας. Αν αξίζουν κάτι, μας λέει, το αξίζουν επειδή συμφωνούν μαζί μου.
Ας είμαι ειλικρινής. Πιστεύω ότι αυτή η αναξιοπρέπεια απέναντι στην Ιστορία μας είναι ένα απολίθωμα. Επιτέλους φέτος γλιτώσαμε από το υπαρξιακό ερώτημα του «Οχι». Το είπε ο «λαός» ή το είπε ο Μεταξάς; Το είπε ο Μεταξάς και ενέπνευσε το Εθνος. Ο συνδυασμός 28ης Οκτωβρίου με το ΕΑΜ που δεν υπήρχε τότε είναι αυτονόητη γραφικότητα του ΚΚΕ. Η προβολή του σημερινού αντιρατσισμού ή αντισεξισμού στο Επος του Σαράντα είναι θέμα αξιοπρέπειας. Χρησιμεύει μόνο για να αναδείξει την εξαχρείωση της έννοιας του «αγώνα».