Το πιο αισιόδοξο πράγμα που έχω ακούσει τελευταία είναι πως νέοι άνθρωποι γυρνούν στην Ελλάδα έπειτα από κάποια χρόνια στο εξωτερικό. Μιλάμε για τη γενιά του brain drain, που ξενιτεύθηκε όταν η χώρα βυθίστηκε στη μεγάλη οικονομική και κοινωνική κρίση. Εχω ψάξει να βρω συγκεκριμένες στατιστικές, αλλά είναι ακόμη νωρίς για να υπάρξουν αξιόπιστες μελέτες. Εμπειρικά όμως ακούω πολύ συχνά πια για τέτοιες περιπτώσεις: ένας προγραμματιστής που γύρισε από τη Γερμανία, μία γιατρός από τη Μεγάλη Βρετανία, ένας μηχανικός από τον Κόλπο. Ολοι τους βρήκαν καλές δουλειές, με καλές αμοιβές.
Ισως να πρόκειται για μεμονωμένα περιστατικά που μοιάζουν με κάτι πιο μόνιμο στο μυαλό όποιου αναζητεί αισιόδοξα νέα. Γεγονός πάντως είναι ότι ο κορωνοϊός άλλαξε τα δεδομένα. Η χώρα είχε ξεπεράσει την κρίση και έχει μια κυβέρνηση που πιστεύει στην επιχειρηματικότητα. Η οποία κάνει ό,τι μπορεί για να μειώσει φόρους και εισφορές που ήταν βασικά αντικίνητρα για κάποιον ο οποίος ήθελε να επιστρέψει στην Ελλάδα. Ταυτόχρονα μια γενιά Ελλήνων κατάλαβε, με αφορμή τον κορωνοϊό, τα συγκριτικά πλεονεκτήματα της πατρίδας. Μερικά δεν τα φανταζόταν. Δεν μπορούσε, για παράδειγμα, να διανοηθεί ότι η Ελλάδα θα είχε καλύτερη οργάνωση στους εμβολιασμούς από τη Γερμανία ή την Αμερική.
Εχουμε απίστευτο ανθρώπινο κεφάλαιο που μένει εκτός Ελλάδος. Ενα σημαντικό τμήμα των αποφοίτων ορισμένων πανεπιστημιακών σχολών μπορεί να σταθεί οπουδήποτε.
Ο κορωνοϊός άλλαξε όμως και κάτι ακόμη. Ενας Ελληνας προγραμματιστής ή και λογιστής μπορεί να κάνει τη δουλειά του από το σπίτι του ή από ένα καφέ στα Γιάννενα για λογαριασμό μιας πολυεθνικής. Και μάλλον το προτιμάει από το να την κάνει σε ένα μελαγχολικό, βροχερό τοπίο στην Κεντρική ή Βόρεια Ευρώπη.
Ολα αυτά μαζί έχουν ανακόψει το brain drain και έχουν ένα brain gain που ξεκινάει δειλά δειλά.
Εχουμε πολύ, πάρα πολύ «ταλέντο», απίστευτο ανθρώπινο κεφάλαιο που μένει εκτός Ελλάδος. Ενα σημαντικό τμήμα των αποφοίτων ορισμένων πανεπιστημιακών σχολών μπορεί να σταθεί οπουδήποτε. Νιώθω πολύ υπερήφανος ως Ελληνας όταν ακούω τον επικεφαλής μιας πολυεθνικής να διηγείται πόση αμφισβήτηση συνάντησε από τα στελέχη του όταν θέλησε να φτιάξει ένα κέντρο της εταιρείας στην Ελλάδα. Και πως οι αμφισβητίες άρχισαν να εντυπωσιάζονται με τα βιογραφικά που έφταναν, αλλά ακόμη περισσότερο με τους ανθρώπους που συναντούσαν στις συνεντεύξεις που έκαναν με τους υποψηφίους. Η ποιότητα των ανθρώπων και των βιογραφικών οδήγησε τελικά στην απόφαση να δημιουργηθούν πολύ περισσότερες θέσεις εργασίας.
Εχουμε γίνει η Δανία του Νότου; Οχι, σίγουρα όχι. Αν όμως καταφέρουμε να έλθει πίσω μια «μαγιά» νέων Ελλήνων, έχουμε πολλά να κερδίσουμε. Εχουμε ανάγκη την αισιοδοξία τους, τον επαγγελματισμό τους, αυτά που ενστερνίσθηκαν όσο ζούσαν και δούλευαν έξω. Χρειαζόμαστε ένα γερό μπόλιασμα με θετική ενέργεια…