Οσο οι μέρες θα περνούν, η πάνδημη συγκίνηση και θλίψη για την απώλεια της Φώφης Γεννηματά θα δίνει σταδιακά τη θέση της στην αβεβαιότητα και στα ερωτήματα για το μέλλον του ΚΙΝΑΛ. Γιατί, εντέλει, η Γεννηματά πέτυχε κάτι το οποίο σήμερα δεν δείχνει καθόλου αυτονόητο: την επιβίωση και την ενότητα του κόμματός της. Υπήρξε αποτελεσματική στο βασικότερο: να κρατήσει όρθιο το ΚΙΝΑΛ και να περιορίσει τα αντι-ΠΑΣΟΚ αισθήματα που είχαν φουντώσει τα προηγούμενα χρόνια στην ελληνική κοινωνία.
Και τώρα τι γίνεται; Τα ερωτήματα που γέννησε η εμφάνιση του Γιώργου Παπανδρέου στην κούρσα διαδοχής μένουν ακόμη αναπάντητα: Γιατί αυτός; Γιατί τώρα;
Γιατί να μην ξεχνάμε πως έστω και αν οι συνθήκες των ετών 2011-2015 υπήρξαν αδυσώπητες, ο Παπανδρέου παραιτήθηκε οικειοθελώς από την ηγεσία της χώρας, καθώς επίσης και του κόμματός του. Αποχώρησε μάλιστα από την πρωθυπουργία αφού πήρε ψήφο εμπιστοσύνης από τη Βουλή, γεγονός σπάνιο και συνταρακτικό για τα κοινοβουλευτικά ήθη. Σε αντίθεση με τον Σαμαρά ή τον Τσίπρα, ο Παπανδρέου δημιούργησε την αίσθηση πως δεν ήταν σκληρός όσο έπρεπε για να αντεπεξέλθει.
Στη συνέχεια, και με την κοινή γνώμη να μην έχει αντιληφθεί τι ακριβώς συνέβη, ο Παπανδρέου έφυγε από το ΠΑΣΟΚ για να ιδρύσει δικό του κόμμα. Στοιχημάτισε σε μια καινούργια προοπτική, όπως ο πατέρας του το 1974 όταν εγκατέλειψε την Ενωση Κέντρου για να ιδρύσει το ΠΑΣΟΚ. Με τη βασική διαφορά πως αυτός απέτυχε και επέστρεψε σύντομα.
Ο Παπανδρέου δεν είναι νέος πολιτικός. Εχει πολιτικό παρελθόν σαράντα χρόνων, γεγονός που ενισχύει τους προβληματισμούς για το τι νέο έχει να προσφέρει ένας ηγέτης που επί τέσσερις δεκαετίες ανέβηκε όλα τα σκαλοπάτια της πολιτικής ζωής της χώρας και του κόμματός του στη συνέχεια τα κατέβηκε διαμιάς. Κάποιος θα αντέτεινε πως και ο Τσώρτσιλ έκανε το ίδιο, έφευγε και ξαναγύριζε, αλλά υποθέτω ότι θα συμφωνήσουμε γρήγορα πως ο Γιώργος Παπανδρέου δεν είναι Τσώρτσιλ.
Το ΚΙΝΑΛ χρειάζεται να βρει εκείνα τα στοιχεία που θα συνδέσουν κλασικές αξίες με μοντέρνα ρεύματα, ευαισθησίες και πρακτικές, αλλά κι έναν ηγέτη που θα πείθει πως εννοεί στα σοβαρά αυτά που λέει.
Ο Παπανδρέου μού γεννάει αντιφατικά αισθήματα. Διαθέτει τις πιο ελκυστικές και σύγχρονες ιδέες από όλους τους υποψηφίους. Εχει με διαφορά τις ευρύτερες διεθνείς παραστάσεις και ολοκληρωμένη αντίληψη των παγκόσμιων προβλημάτων. Είναι βαθιά κοσμοπολίτης, αλλά και με έμφυτη ταπεινοφροσύνη και ευγένεια. Χαρακτηρίζεται από ρεαλισμό, διαθέτει ευαισθησίες. Με απλά λόγια, έχει όλα τα φόντα ενός σύγχρονου προοδευτικού φιλελεύθερου πολιτικού.
Τα ερωτήματα βρίσκονται αλλού: Διαθέτει τη διάθεση, τη συνέπεια, τη συστηματικότητα και το πείσμα να επιμείνει στις γραμμές του; Αντέχει να αναλάβει το πολιτικό και προσωπικό κόστος για όσο χρόνο χρειαστεί ή απλώς τα κίνητρά του είναι «πριγκιπικά»; Εχει, δηλαδή, όντως διάθεση να συμβάλει στην αναζωογόνηση του προοδευτικού χώρου εμπλουτίζοντάς τον με νέες κατευθύνσεις και συνθέσεις, παίρνοντας τολμηρές πρωτοβουλίες προς την κατεύθυνση της προοδευτικής διακυβέρνησης ή απλώς πρόκειται για μια προσωπική ρεβάνς από εχθρούς και φίλους, και την ικανοποίηση της επιβεβαίωσης ότι αυτό το «μαγαζί» είναι οικογενειακή υπόθεση;
Τα ερωτήματα που γεννάει η παρουσία του Γιώργου Παπανδρέου δεν είναι θεωρητικά. Απηχούν προβληματισμούς που θα βρει μπροστά του, τόσο κατά τη διάρκεια της καμπάνιας όσο και μετά. Δεν είμαστε στο 2004. Τίποτε δεν είναι πλέον δοσμένο, κληρονομημένο. Πρέπει να αγωνιστεί χωρίς τις παλιές βεβαιότητες. Κατ’ αρχήν χωρίς τη βεβαιότητα πως θα κερδίσει τις εσωκομματικές εκλογές.
Ομως, ας μην κρυβόμαστε πίσω από το δάχτυλό μας. Ο ελέφαντας στο δωμάτιο δεν είναι οι ικανότητες, η συνέπεια ή οι αντοχές του Παπανδρέου αλλά οι πολιτικές συμμαχιών του ΚΙΝΑΛ. Θα γείρει αριστερά; Ή θα γείρει δεξιά; Θα ρίξει νερό στον μύλο της «προοδευτικής διακυβέρνησης» ή του «αντι-ΣΥΡΙΖΑ ρεύματος»; Ως προς αυτό τουλάχιστον, και προς τιμήν του, ο Παπανδρέου ξεκαθάρισε νωρίς τη θέση του. Μπορεί να μην αρέσει σε κάποιους, αλλά ο Παπανδρέου είναι ο πρόεδρος της Σοσιαλιστικής Διεθνούς και όχι απλώς κάποιος που θέλει να είναι αρεστός στα φιλικά ΜΜΕ του κόμματός του.
Το ΚΙΝΑΛ δείχνει γερασμένο και περισσότερο προσκολλημένο στο παρελθόν του από όσο χρειάζεται – κάτι σαν το ΚΚΕ δηλαδή. Αν θέλει να ανανεώσει τη σχέση του με το μέλλον, χρειάζεται απαραιτήτως να βρει εκείνα τα στοιχεία που θα συνδέσουν κλασικές αξίες με μοντέρνα ρεύματα, ευαισθησίες και πρακτικές. Χρειάζεται όμως κι έναν ηγέτη που θα πείθει πως εννοεί στα σοβαρά αυτά που λέει.
* Ο κ. Νίκος Μαραντζίδης είναι καθηγητής Πολιτικής Επιστήμης στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας.