Ενας από τους πάγιους μύθους της Αριστεράς είναι πως ο ΕΛΑΣ απελευθέρωσε την Ελλάδα από τους Γερμανούς. Ο μύθος είναι μια κατασκευή που συνενώνει, συνεγείρει και κινητοποιεί αυτούς στους οποίους απευθύνεται. Δεν χρήζει αποδείξεων, γιατί ακριβώς είναι μύθος.
Τα γερμανικά στρατεύματα αποχώρησαν από την πόλη στις 29 Οκτωβρίου, χωρίς να διεξαχθούν εχθροπραξίες. Την επομένη εισήλθε ο ΕΛΑΣ, παραβιάζοντας τη συμφωνία της Γκαζέρτας.
Είναι γεγονός ιστορικά αναμφισβήτητο πως η Ελλάδα και η Θεσσαλονίκη κατέστησαν ελεύθερες διότι αποχώρησαν τα γερμανικά στρατεύματα, για να μην εγκλωβισθούν από τις σοβιετικές μεραρχίες που κινούνταν προς Νότο, από τις αρχές Σεπτεμβρίου 1944. Ετσι εκκενώθηκε πρώτα η Πελοπόννησος και εν συνεχεία, μέχρι τέλος Οκτωβρίου, ολόκληρη η ηπειρωτική Ελλάδα. Στη Θεσσαλονίκη αποχώρησαν στις 29 Οκτωβρίου, χωρίς να διεξαχθούν εχθροπραξίες, κάτι σωτήριο για την πόλη, που σε αντίθετη περίπτωση θα μετρούσε νεκρούς και καταστροφές. Αν προς τούτο υπήρξε συμφωνία μεταξύ των γερμανικών δυνάμεων κατοχής και του ΕΛΑΣ, υπάρχουν διιστάμενες απόψεις. Μάλιστα, με πρωτοβουλία του Αθ. Χρυσοχόου, μέσα στον Οκτώβριο, εγκατέλειψαν τη Θεσσαλονίκη οι δωσιλογικές δυνάμεις και οι αντικομμουνιστικοί σχηματισμοί, που συγκεντρώθηκαν στο Καβακλί. Ετσι αποφεύχθηκε, σε εκείνη τη φάση, μια εμφύλια αιματοχυσία. Τελικά η σύγκρουση κατέστη αναπόφευκτη στις 4 Νοεμβρίου 1944, στην πολύνεκρη μάχη του Κιλκίς.
Στις 30 Οκτωβρίου εισήλθε ο ΕΛΑΣ στην εκκενωμένη από τους Γερμανούς Θεσσαλονίκη, παραβιάζοντας τη συμφωνία της Γκαζέρτας. Σχεδόν από τον Αύγουστο του 1944 οι γερμανικές δυνάμεις ήλεγχαν μόνο το τμήμα της Θεσσαλονίκης που βρισκόταν κάτω από την Aγίου Δημητρίου. Οι δυτικές συνοικίες και η Πάνω πόλη ελέγχονταν από τις δυνάμεις του τοπικού ΕΛΑΣ και της ΟΠΛΑ, με ό,τι αυτό σήμαινε γι’ αυτούς που το ΚΚΕ θεωρούσε «αντιδραστικούς». Συνεπώς, κυριολεκτώντας, η Θεσσαλονίκη δεν απελευθερώθηκε από κανέναν αντάρτικο στρατό. Εκκενώθηκε από τα γερμανικά στρατεύματα, τα οποία αποχώρησαν συντεταγμένα.Εγείρονται εδώ και πέντε χρόνια πολλές ενστάσεις για μια αναθηματική πλάκα η οποία αναφέρεται στην απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης από τον ΕΛΑΣ. Σωματεία, σύλλογοι, προσωπικότητες της πόλης διαμαρτύρονται γιατί υπήρξε αυθαίρετη ερμηνεία της σχετικής απόφασης του δημοτικού συμβουλίου, που προβλέπει την τοποθέτηση της αναθηματικής πλάκας χωρίς να προσδιορίζει το περιεχόμενό της.
Ο μύθος μιας παράταξης δεν μπορεί να γίνει ο μύθος μιας ολόκληρης πόλης, υποστηρίζουν.