Ο μεταρρυθμιστής δεν είναι τζιχαντιστής. Δεν έχει αυτοσκοπό να ζωστεί τα εκρηκτικά του πολιτικού κόστους και να αναλωθεί έτσι, μόνο από πεποίθηση. Ο επιδέξιος μεταρρυθμιστής πρέπει να ξέρει να οικονομεί το πολιτικό του κεφάλαιο – να μην το ξοδεύει εκεί που η κοινωνία είναι ακόμη ανώριμη να τον ακολουθήσει.
Αυτή η πεζή ηθική της πολιτικής αυτοσυντήρησης είναι απαραίτητη για να δικαιολογήσει την οπτική ορισμένων κυβερνητικών παραγόντων. «Τα δύσκολα», λένε ήδη, «θα γίνουν τη δεύτερη τετραετία». Η θητεία τους μόλις πέρασε τη στροφή της διετίας. Ομως το απαρασάλευτο στίγμα των δημοσκοπήσεων επιτρέπει στα κυβερνητικά στελέχη διασταλτική αντίληψη του χρόνου.
Τα δύσκολα; Ποια είναι τα δύσκολα; Και γιατί πρέπει να πάρουν αναβολή; Δύσκολο είναι να κλείσεις νοσοκομεία – και δη εκείνα τα περιφερειακά νοσοκομεία που στο πανδημικό στρες φάνηκε ότι απλώς συνιστούν σπατάλη για το σύστημα υγείας. Δύσκολο είναι να κλείσεις πανεπιστημιακά τμήματα. Δύσκολο είναι να αναδιαρθρώσεις ριζικά τη Δικαιοσύνη – που εξακολουθεί να είναι υποτελής στις έξεις του δικαστικού και δικηγορικού λόμπι.
Ολα αυτά, για τα οποία το κυβερνητικό επιτελείο έχει στα συρτάρια του έτοιμες διαγνώσεις, πρέπει να περιμένουν. Πρέπει να περιμένουν την πανδημία, που απορροφά πολλές εργατοώρες και πολιτική ενέργεια. Πρέπει να περιμένουν τη δύσκολη προσαρμογή του επόμενου και μεθεπόμενου έτους, οπότε θα πρέπει το κράτος της καραντίνας με το μακράν υψηλότερο χρέος στην Ευρωζώνη να μαζέψει ξανά τα πόδια του κάτω από το πάπλωμα.
Οσοι αφήνονται στη μεγάλη διάρκεια πιστεύουν ότι στη δεύτερη τετραετία θα κυβερνούν χειραφετημένοι από την αγωνία του πολιτικού κόστους. Φαντάζονται μια διοικητικά ώριμη διακυβέρνηση, με φρέσκια νομιμοποίηση, που δεν θα έχει πια άλλη μέριμνα παρά τη μεταρρυθμιστική της ατζέντα.
Μια ματιά στην πιο πρόσφατη «δεύτερη τετραετία» (2000-2004) μάλλον θα τους σκίαζε τη θέα προς το μέλλον. Η ωριμότητα μπορεί να αποδειχτεί γεροντική κόπωση, ιδίως αν τα χαρτοφυλάκια ανακυκλωθούν στα ίδια χέρια. Η χειραφέτηση του πρωθυπουργικού επιτελείου από την αγωνία του κόστους μπορεί να σημαίνει επίταση της φοβίας για τα στελέχη που φιλοδοξούν να σταδιοδρομήσουν και μετά τον πρωθυπουργό. Η αναβάπτιση στη δεύτερη κάλπη δεν ακολουθείται από περίοδο μέλιτος. Αρχίζει αμέσως η φθορά.
Τίποτε στον ορίζοντα δεν εμποδίζει τους κυβερνητικούς να δίνουν βάθος στο μέλλον τους, υφαίνοντας σενάρια πολιτικής φαντασίας. Τίποτε εκτός από την Ιστορία. Εκτός από το σύνδρομο Γιαννίτση.
Αντι-μούντζα
Για καμαρώστε τον, τον μουντζωτή. Οι πάλαι ποτέ μνημονιακοί πανηγύριζαν. Κάποιοι είχαν την περιέργεια να αναζητήσουν τον μαθητή που σε μια παρέλαση το 2011 είχε υψώσει την ανοιχτή του παλάμη προς τους επισήμους. Δέκα χρόνια μετά, ο αγανακτισμένος μαθητής είχε εξελιχθεί σε ψεκασμένο αντιεμβολιαστή. Και αυτή η δήθεν νομοτέλεια χαιρετιζόταν αυτάρεσκα σαν δικαίωση όσων τότε κατήγγελλαν τον «εθνικολαϊκισμό» της μούντζας. Αλήθεια; Γι’ αυτά πολέμησε τότε το περιλάλητο «μέτωπο της λογικής»; Αντιστάθηκε μόνο για να δει τους αντιπάλους του να μένουν βαλτωμένοι μέσα στον χυλό του ίδιου ανορθολογισμού; Αλήθεια, υπάρχει πολίτης που αισθάνεται φιλελεύθερος και πανηγυρίζει χαιρέκακα επειδή ένας μαθητής έμεινε όμηρος ενός πεπρωμένου μισαλλοδοξίας, χωρίς να βρει διέξοδο από τους εφηβικούς του ιδεασμούς; Πρέπει να πανηγυρίζουμε που η δημοκρατία αποδείχτηκε ανίκανη να βγάλει αυτούς που τη μούντζωναν από την παραφορά τους – ανίκανη να τους ενσωματώσει; Κάποιοι χρειάζονται τις μούντζες για να νιώθουν ηθικά ανώτεροι.
Μίμοι και διάδοχοι
Σκληραίνει ο ανταγωνισμός στην αγορά των ανδρεοπωλείων.