Τα πανεπιστήμια επανήλθαν από τις αρχές Οκτωβρίου στη διά ζώσης διδασκαλία. Με το άνοιγμά τους επανεμφανίστηκαν κάποια θλιβερά χαρακτηριστικά τους που με το πέρασμα των ετών έχουν γίνει συστημικά προβλήματα. Ασήμαντες μειοψηφικές ομάδες που διέρχονται βίαια μέσα επιμένουν να θέλουν να καθορίζουν τις απόψεις, την έκφραση της γνώμης, τον τρόπο ζωής μέσα στα πανεπιστήμια. Υποτίθεται ότι κινούνται στον χώρο της αναρχίας και της άκρας Αριστεράς. Στην πραγματικότητα είναι χωρίς πολιτικό έρμαιο. Ζουν σε μια διαρκή επαναστατική γυμναστική προσπαθώντας να βιώσουν «της γενιάς τους τα πολυτεχνεία», όπως λέει κι ένα σχετικό σύνθημα.
Εν συγκρίσει προς όλα τα χρόνια μέχρι και το 2019, η γενική εικόνα φέτος είναι ριζικά βελτιωμένη. Ενας απλός περίπατος έξω από το Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών μπορεί να πείσει και τον πλέον δύσπιστο. Οι εκατοντάδες μικροπωλητές που πουλούσαν την πραμάτεια τους μέσα από τον αύλειο χώρο της ΑΣΟΕΕ και οι αναρχικές ομάδες που τους προστάτευαν μέσα από το κτίριο, έχουν εξαφανιστεί. Κάποιες μικρές, ακραίες ομάδες κάνουν αραιά την εμφάνισή τους. Η ίδια κατάσταση επικρατεί σε όλα τα ΑΕΙ.
Η βελτιωμένη εικόνα εν σχέσει προς τη βία στα ΑΕΙ οφείλεται σε δύο λόγους. Ο πρώτος είναι ότι η κοινωνία αλλάζει. Οι συγκεκριμένες οργανώσεις αποτελούν παραμορφωτικές εκδηλώσεις ενός απώτατου μεταπολιτευτικού παρελθόντος. Δεν έχουν κοινωνικό αντίκρισμα. Οι φοιτητές στη συντριπτική πλειονότητά τους ενοχλούνται από τη δράση τους.
Ο δεύτερος και πιο άμεσος είναι ότι τα πανεπιστήμια έπαψαν να είναι άβατο για την αστυνομία. Από τον Αύγουστο του 2019 που άλλαξε ο σχετικός νόμος, η αστυνομία εισέρχεται κανονικά στα πανεπιστήμια, όταν υφίσταται ανάγκη. Στην επίθεση κατά του πρύτανη του Οικονομικού Πανεπιστημίου Δημήτρη Μπουραντώνη τον Οκτώβριο του 2020 η αστυνομία εντόπισε όλους τους δράστες οι οποίοι και έχουν παραπεμφθεί στη Δικαιοσύνη. Είναι επίσης χαρακτηριστικό ότι στην πρόσφατη επέμβαση αστυνομίας και πολεοδομίας στο Μετσόβιο για να γκρεμίσουν τα τούβλα που κάποιοι αναρχικοί ήθελαν (σαν ιδιοκτήτες!) να χτίσουν εντός του Πολυτεχνείου, δεν βγήκε ούτε μία ανακοίνωση διαμαρτυρίας για «παραβίαση ασύλου».
Να κατατεθούν στην αστυνομία στοιχειοθετημένες καταγγελίες των περιστατικών βίας στα πανεπιστήμια. Η βία έχει πρόσωπο που είναι συνήθως γνωστό.
«Εχει δηλαδή λυθεί το πρόβλημα;» είναι η αυτονόητη ερώτηση. «Εχει περιορισθεί σημαντικά αλλά δεν έχει λυθεί», είναι η εξίσου αυτονόητη απάντηση. Προβλήματα δεκαετιών δεν λύνονται από τη μια ημέρα στην άλλη. Στις πρώτες έξι εβδομάδες λειτουργίας των ΑΕΙ είχαμε σποραδικά επεισόδια. Οι περιθωριακές και αντικοινωνικές ομάδες καρτερούν να αλλάξουν οι συνθήκες και έως τότε αποφεύγουν να εκτίθενται πολύ.
Για να αντιμετωπισθούν αποτελεσματικά πρέπει να περάσουμε στο επόμενο βήμα. Εχει περάσει η περίοδος που τα θύματα αυτών των ομάδων έπρεπε να βγουν εκτός πανεπιστημίου για να ενημερώσουν την αστυνομία που ήταν ανήμπορη να εισέλθει σε πανεπιστημιακούς χώρους και απλώς κατέγραφε εκ καθήκοντος το επεισόδιο. Η Πολιτεία έχει πλέον θεσπίσει τα θεσμικά εργαλεία για να αντιμετωπίζονται περιστατικά βίας μέσα στα πανεπιστήμια. Εκείνο που χρειάζεται είναι να σταματήσει η σιωπή. Να κατατεθούν στην αστυνομία στοιχειοθετημένες καταγγελίες των περιστατικών βίας. Οχι άλλες γενικές και αόριστες μηνύσεις κατά αγνώστων. Η φράση «γνωστοί-άγνωστοι» είναι λεκτικό εφεύρημα άλλων εποχών. Η βία έχει πρόσωπο που είναι συνήθως γνωστό.
Σίγουρα η καταγγελία αυτών των ομάδων δεν είναι κάτι εύκολο. Η πανεπιστημιακή βία ετών, η διάχυτη απειλή, έχουν επιβάλει τον φόβο και τη σιωπή. Κι αυτές οι ομάδες όμως έχουν τον αντίστοιχο δικό τους φόβο: τη δημοσιότητα που θα οδηγήσει να διερευνήσει τις υποθέσεις ο εισαγγελέας. Κανένας από αυτούς τους περιθωριακούς τύπους δεν θέλει να γίνει στόχος των διωκτικών αρχών. Θέλουν να τρομοκρατούν αλλά να μένουν στην ασφάλεια του σκοταδιού. Είναι αυτή ακριβώς η δημοσιότητα που προστατεύει αποτελεσματικά και τους καταγγέλλοντες. Μετά την καταγγελία, η δημοσιότητα χτίζει ένα δίχτυ προστασίας γύρω τους. Οι ομάδες αυτές το γνωρίζουν καλά και τους αποφεύγουν. Χρειαζόμαστε δημοσιότητα για τη βία στα πανεπιστήμια που κρύβεται επιμελώς από ένα πέπλο σιωπής. Ας σκίσουμε αυτό το πέπλο.
* Ο κ. Αγγελος Συρίγος είναι υφυπουργός Παιδείας, βουλευτής στην Α΄ Αθηνών, αν. καθηγητής Διεθνούς Δικαίου και Εξωτερικής Πολιτικής στο Πάντειο Πανεπιστήμιο.