Χωρίς την επέλαση του κορωνοϊού πώς θα ήταν άραγε τα ευρωπαϊκά κινηματογραφικά φεστιβάλ; Θα παρέμεναν ως έχουν; Με το σινεφίλ κοινό να τρέχει από αίθουσα σε αίθουσα, τσεκάροντας τις προβολές που το ενδιαφέρουν, να αγωνίζεται να προλάβει όσο περισσότερες «χωράει» το 24ωρο, μπορεί να απορροφήσει ο εγκέφαλος και η διάθεσή του; Να βυθίζεται στο κάθισμα και να κλείνουν τα μάτια του όταν οι αντοχές μειώνονται, να στροβιλίζεται σε δικές του συνθέσεις, μείξεις ονείρων και επί της οθόνης διαδραματιζόμενων, ούτως ώστε στο τέλος της προβολής η ταινία να είναι μια αναπάντεχη «συμπαραγωγή»; Τα ερωτήματα εμπεριέχουν και μια μικρή δόση νοσταλγίας. Η πανδημία επέβαλε όρους και όρια.
Την περασμένη εβδομάδα στο πλαίσιο των Agora Talks του 62ου Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης παρουσιάστηκε έρευνα με θέμα «Πανευρωπαϊκά Φεστιβάλ Κινηματογράφου σε μετάβαση; COVID και όχι μόνο». Η έρευνα εστιάζει στο διάστημα Αύγουστος 2020 – Ιούλιος 2021 και επικεντρώνεται στον τρόπο με τον οποίο τα φεστιβάλ αξιοποίησαν διαφορετικά μοντέλα θέασης: φυσικής παρουσίας, υβριδικά, όπου συνδυάζονται η φυσική παρουσία και η διαδικτυακή θέαση, και online. Και βέβαια στην εξαγωγή συμπερασμάτων συμμετείχαν όλοι: Κάννες, Μπερλινάλε, Βενετία, Σαν Σεμπαστιάν, Ζυρίχη, Κάρλοβι Βάρι, BFI του Λονδίνου, Ρότερνταμ, Θεσσαλονίκη, Γκέτεμποργκ, Γάνδη, Les Arcs, Δουβλίνο. Η γενική διευθύντρια του Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης, Ελίζ Ζαλαντό, και ο Dr. Roderik Smits, ερευνητής στο Πανεπιστήμιο Carlos III της Μαδρίτης, παρουσίασαν τα αποτελέσματα.
Εστιάζουμε στο πιο ενδιαφέρον, κατά τη γνώμη μας, στοιχείο: το υβριδικό μοντέλο έχει πλεονεκτήματα. «Διευκολύνονται διαδικασίες όπως η συνεργασία των κριτικών επιτροπών, η ένταξη κριτικών κινηματογράφου και άλλων μέσων επικοινωνίας, η οργάνωση δραστηριοτήτων για την ενίσχυση του ενδιαφέροντος του κοινού όπως τα Q&A, μεταξύ των διαφορετικών συντελεστών της βιομηχανίας του κινηματογράφου. Προσφέρονται δυνατότητες επιλογής στο κοινό, αυξάνεται η συμμετοχή», όπως τονίστηκε. Η Ελίζ Ζαλαντό είπε ότι «στην αρχή υπήρχε αβεβαιότητα. Τα φεστιβάλ φοβόντουσαν ότι θα χάσουν την ταυτότητά τους. Δεν ξέραμε αν ο κόσμος θα αγόραζε τα εισιτήρια για τις ηλεκτρονικές προβολές. Είχε όμως μεγάλη απήχηση τελικά και μέσα από αυτή τη διαδικασία διευρύναμε το κοινό μας. Ειδικά όσον αφορά το φεστιβάλ ντοκιμαντέρ, παρατηρήσαμε ότι το 40% των θεατών που αγόραζε τα εισιτήρια για τις διαδικτυακές προβολές δεν είχε έρθει ποτέ στο φεστιβάλ. Οπότε με αυτό το μοντέλο μπορέσαμε να προσεγγίσουμε περισσότερους πολίτες».
Η online παρακολούθηση των ταινιών ενός φεστιβάλ αλλοιώνει ή απλώς μετασχηματίζει τον χαρακτήρα του;
Από την έρευνα διαφαίνεται ότι το υβριδικό μοντέλο θα κυριαρχήσει. Αυτό είναι το παρόν και το μέλλον της οπτικοακουστικής αγοράς. «Εάν θέλεις ο κόσμος να σηκωθεί από τον καναπέ του και να έρθει στο φεστιβάλ πρέπει να του δώσεις κίνητρο. Το να έχεις παρουσία όλο το έτος μέσα από δράσεις και εκδηλώσεις βοηθάει πολύ», υπογράμμισε η κ. Ζαλαντό. Γιατί, άραγε, πρέπει να σηκωθεί από τον καναπέ; Ο ιδρυματισμός του streaming πρέπει να θεραπευθεί ή μπορεί να μετεξελιχθεί; Η online παρακολούθηση των ταινιών ενός φεστιβάλ αλλοιώνει ή απλώς μετασχηματίζει τον χαρακτήρα του;
Από την άλλη αλλάζουν οι ρόλοι: ο διευθυντής και η διευθύντρια ενός οnline θεσμού, ο θεατής που βρίσκεται σπίτι του και όχι στην αίθουσα, ο επαγγελματίας του κινηματογράφου που κλείνει τα ραντεβού του στην οθόνη του υπολογιστή… Τι σημαίνει ο καινούργιος αυτός κόσμος για την 7η Τέχνη; Από τη Θεσσαλονίκη οι πληροφορίες δηλώνουν ένα κοινό σε απελπισμένη αναζήτηση της προηγούμενης «κανονικότητας». Λίγα ταξίδια ακυρώθηκαν από το εξωτερικό εξαιτίας της «κατακόκκινης», λόγω του ιικού φορτίου, πόλης. Οι περισσότεροι ήθελαν να μετακινηθούν· να είναι εκεί, να είναι παρόντες.
Αλλο όμως εκτόνωση, ανάγκη «εξόδου» από τον εγκλεισμό, και άλλο άρνηση μιας νέας πραγματικότητας. Τα υβριδικά μοντέλα μπορεί να προοιωνίζονται μετάβαση, μπορεί απλώς να ενισχύουν τη συνύπαρξη· φυσική παρουσία και διαδικτυακές προβολές πορεύονται χέρι χέρι. Δεν έχουν τίποτα ανταγωνιστικό, δεν αποκλίνουν, συγκλίνουν. Η απόλαυση μιας ταινίας είναι μια άσκηση συγκέντρωσης, είτε βρίσκεται κανείς στην αίθουσα ή στον καναπέ.