Το πώς γίναμε αστοί το δείχνουν διαχρονικά οι απογραφές από τον 19ο αιώνα έως σήμερα. Εχει μεγάλο ενδιαφέρον να δει κανείς τις πληθυσμιακές μετακινήσεις, τις συσπειρώσεις και τις εκροές, που αποτύπωσαν όχι μόνο την πορεία εξαστισμού της χώρας αλλά και τις πιο βίαιες και κατά περίπτωση απρόβλεπτες συγκεντρώσεις πληθυσμών, όπως έγινε με το μεγάλο προσφυγικό κύμα του 1922-23. Αλλά, αν σταθεί κανείς στην Αθήνα και μόνο, θα δει ευδιάκριτα τη μεταμόρφωση της μικρής πόλης του 19ου αιώνα στη σημερινή μεγαλούπολη. Είναι ίσως αποδεκτός ο ισχυρισμός ότι ο μητροπολιτικός χαρακτήρας της πρωτεύουσας αποκτήθηκε σταδιακά σε δύο μείζονες πληθυσμιακούς κύκλους, με πολλές βέβαια ενδιάμεσες επιβαρύνσεις. Προπολεμικά το μεγάλο πληθυσμιακό άλμα της δεκαετίας του 1920 γέννησε τους προσφυγικούς συνοικισμούς, αλλά και τα μεσοαστικά προάστια. Μεταπολεμικά, η έξοδος από την ύπαιθρο στην Αθήνα (και σε άλλα αστικά κέντρα) γιγάντωσε τον αστικό πληθυσμό.
Θα αρκούσε να δει κανείς την περίπτωση της Αθήνας για να μιλήσει για την ταχύτατη αστικοποίηση της χώρας. Στην απογραφή του 1971 ο αστικός πληθυσμός της Ελλάδας υπερβαίνει για πρώτη φορά το όριο του 50%, και η Αθήνα ως πολεοδομικό συγκρότημα τα 2,5 εκατομμύρια. Το φράγμα του ενός εκατομμυρίου δεν φάνταζε απρόσιτο ήδη από τη δεκαετία του ’30. Και το όριο των τριών εκατομμυρίων ήταν ένας εύκολος στόχος, που υπερκαλύφθηκε στην απογραφή του 1981. Αλλά η Αθήνα ανέκαθεν ήταν η πόλη που μεγάλωνε χάρη σε όσους ρίζωναν σε αυτήν οικειοθελώς ή αναγκαστικά. Τον 19ο αιώνα με τα κύματα από Βαυαρούς γραφειοκράτες, από Ελληνες της διασποράς, από νησιώτες κτίστες, από αστούς και εμπόρους του ευρύτερου ελληνόφωνου κόσμου. Και στον 20ό αιώνα, από Μικρασιάτες, Πόντιους, Θράκες, Ρωμιούς της Πόλης, Αιγυπτιώτες, Ελληνοκυπρίους, Φιλιππινέζους, Ελληνες κατοίκους μικρότερων αστικών κέντρων, της υπαίθρου και των νήσων… Και μετά το 1990, με νέα κύματα από τα Βαλκάνια, τις πρώην σοβιετικές δημοκρατίες, τη Μέση Ανατολή, την Αφρική, την Κεντρική Ασία…
Και αυτό το πληθυσμιακό αμάλγαμα, καθόλου εύκολο ως διαδικασία αλλά κυρίως ως αποδοχή, ένταξη, εξοικείωση, έγινε και γίνεται το μεγάλο ταξίδι της πόλης. Η μακρά πορεία της Αθήνας από την πολίχνη του 1830 ώς τη μεγάλη μητρόπολη του 2021 είναι ένας καθρέφτης για την πορεία του ελληνικού κράτους, αλλά και για την αντανάκλαση μιας παγκόσμιας συνθήκης σε αυτό το σημείο της Γης.